Eski bir kitap olan bay pipo ben üniversiteye başladığım zamanlarda çıkmıştı. O zamanlar siyasi kitapları okumadığım için pek ilgimi çekmemiş anlatılan, MİT’in içine girmiş olan bilmem nerenin ajanları hiç umurumda olmamıştı. İşte o zamanlar bilim adamı olmak vatanıma milletime yararlı bir yurttaş, mühendis, asker, öğrenci, basketbolcu vs. olmak istediğim yıllardı. Varsa yoksa “Newton’un hayatı” veya “Kosmos Evrenin Gizemli Yıldızları” veyahutta “Dr.Ecco Bunu Nasıl Çözer?” tarzı bilim/zeka kitaplarına ilgim vardı.
Şimdi geri dönüp bakınca ne güzel yıllarımmış. Zaman sonra artık bu ülkenin niçin bu kadar şerefsiz ve yalancı insanlar tarafından dolu olduğunu merak etmeye başlayıp şöyle bir yakın tarihe ve sonra da uzak tarihe de bakmaya başladım.
Anladım ki bizim yakın siyasi tarihimiz çok partili dönem ile beraber (hadi tek partili dönemin son ucunu da ekleyelim) meğerse bildiğimiz satılmışmış. Çok ayrıntıya girmeden yazdığım Yakın Siyasi Tarih yazılarımdan siyasi, iktisadi ve kültürel hareketin iktidarda kalmak uğruna nasıl sağa sola satıldığını (evet ağır laf gibi de karşılıksız kredi ve paralardan bahsediyoruz) anlatmıştık. Herkese de okumasını tavsiye ediyorum.
Evet ne diyorduk. Açık artırmayla satılan ülkenin alıcısı da çok oluyor elbette. ABD’nin yüzü gülmüş, biraz İsrail’in hatta. İşte bu yakın siyasi tarihin MİT ayağını Bay Pipo isimli kitapta bulabiliyorsunuz.
Kitabın yazarı bir dönem “Darbe Yapacaklaaaağr” diyerek Fettullah Cemaat’i tarafından içeri atılan yazarlardan Soner Yalçın. Bazı ek notlar ile beraber yeni bir basımını Kırmızı Kedi yayınlarından temin edebilirsiniz. Ayrıca kitap içinde MİT mücadelelerinin merkezine öldürülen ajan Hiram Abas’ın konduğunu da söyleyelim. Aslında Hiram yan rolde dururken MİT ve ülke çekişmeleri anlatılmış.
Özetle Yakın Siyasi Tarih’i merak edenlerin biraz dönem iktidarları ve partileri hakkında bilgi aldıktan sonra (benim yazılar mesela) okuyabileceği tamamlamalı bir eser.
Bu ülkedeki siyasetçilerin “Hibe Para” diyerek ABD’nin İsrail’in daha doğrusu emperyalizmin köpekliğini yaparken aldıkları paralar, milletin ağzına hurma tıkıp krallar gibi yaşamları, dün kol kola her türlü hırsızlığı vicdansızlığı şerefsizliği ve hukuksuzluğu yaparken, ertesi gün sanki siz yapmışsınız gibi ortaya çıkmaları falan bildiğimiz şeyler aslında.
Ha bu arada kitapta muhtemel MİT ajanı olan bazı önemli kişiler ile ilgili bilgiler de bulacaksınız.
Bu topraklarda yakın siyasi tarihimizin mutlaka öğrenilmesi ve bilinmesi gerekmektedir. Kitabı bütün genç ve orta kuşak arkadaşlarımıza öneriyorum.
Bir önceki yer olan Budapeşte nasıldı diyorsanız buradan
Prag
Hava yavaş yavaş kararırken ulaştığımız şehirde vakit kaybetmeden ünlü Eski Şehir Meydanına hareket ediyoruz. Şehir merkeziyle beraber yüzlerce yıldır bozulmamış bir şehir mimarisi görmek bizi şaşırtıyor. Saat başına çok yaklaştığımız için hazır denk gelmişken ünlü Astronomik saatin çalışını seyretmek için bekliyoruz. Kesin tarihi bilinmemekle beraber 1400’lü yıllarda yapıldığı tahmin ediliyor. Saat başlarında animasyonlu bazı kuklalar çıkıyor dönüyor falan. Pek bir esprisi olmamak ile beraber dönem için (orta çağ sonu) yapı imgeleri şehir insanlarının dikkatini çekecek şekilde tasarlanmış. Gündüz gece uzunluğu, farklı alfabelerde yazılmış göstergeleri vs. üzerinde işlenmiş. Dönem dönem bozulmuş fakat tekrar tamir edilmiş. Hemen yanında bulunan Eski Belediye Binası ise artık sadece önemli davetlerde veya bazı düğünlerde (belediye çalışanları veyahutta para verenler) kullanıma açılıyormuş.
Jan Hus Anıtı ve hemen arkasında Tyn Kilisesi
Eski Şehir Meydanı Prag şehrinin surlar içinde kalan kısmını oluşturuyor. Yani nehir tarafından gelirken takip ettiğiniz yol ile ulaştığınız meydan ve bir o kadar daha düz devam ettiğiniz yapıların tamamı surlar içinde bulunuyormuş. Tam göbekte bizim fayton dediğimiz atlı arabalar bulunuyor ve turistlere kısa bir Prag gezisi yaptırıyor. Meydanın eski ismi de zaten At Meydanı. Tarihte bu meydan atların satıldığı bir alan olduğundan at meydanı olarak geçiyormuş. Meydanın tam ortasında 1915 yılında yapılan Jan Hus heykeli bulunuyor. 1415 yılında artık kilisenin reform yapmasını ve kendisine çeki düzen vermesini isteyen ünlü reformcu Jan Hus “dinsiiiiz vatan haini” denilerek kazığa bağlanıp canlı canlı yakılmıştır. Protestanlığın doğuşu ve Hristiyanlığın din reformunun simge isimlerinden bir tanesidir. Yani dinde bağnazlığın kaldırılması kolay değildir aydın ister arkadaşım.
Saat Kulesi
Meydanda ki önemli bir diğer yapı ise saat kulesine yüzünü döndüğünüzde sağ tarafta bulunan ve gotik tarzda yapılmış olan Tyn Kilisesi bulunuyor. 1300’lerde yapımına başlanan ve 1511 yılında tamamlanan kilise oldukça ihtişamlı gözüküyor. Yine hemen meydanda bulunan St.Nicholas kilisesi bir diğer önemli yapı. Barok tarzı ile yapılmış olan kilise 1735 yılında tamamlanmış. Bu arada sürekli ve hemen her yerde klasik müzik konserleri veriliyor. Mesela St.Nicholas kilisesinde her akşam konser olduğunu gördüğümde baya şaşırmıştım. Konserler 1-1.5 saat arası sürüyor. Fiyatları da 12-20 yuro arası değişiyor. Saati uymayacak diye düşünmeyin çünkü her an bir yerlerde konsere iştirak edebilirsiniz.
Bu yapılara dıştan bakıp tarihi ara sokaklarında yaklaşık bir saat kadar dolaşıyoruz. Karışık sokakların arası çeşitli tarza hitap eden kafelere/barlara sahip. Sayısız dükkan ve kafe şehrin her noktasını ele geçirmiş sanırım. Merkezden uzaklaşınca biraz daha sakinleşiyoruz. Fakat ciddi anlamda turist sayısının fazlalığı ve kalabalık beni biraz da rahatsız ediyor.
Daha önceden ayarladığımız tekne turu için yeniden eski şehir meydanında toplanıp Vltava nehri kenarına gidiyoruz. Belirtmedik ama Prag şehri de tıpkı Budapeşte gibi nehir tarafından ikiye ayrılmış durumda. Vltava nehri oldukça çoşkun ve tehlikeli bir akış sergiliyor. Daha doğrusu belli dönemlerde azgın bir şekilde sularını yükseltip köprülere bile kapattığı biliniyormuş. Tarihte bu azgınlığından dolayı nehir kenarlarında fakirlerin oturduğu biliniyor. Kanallar içinde asansör sistem ile gemiler yukarı veya aşağıya kaydırılarak ilerleniyor.
Akşam yemeğini açık büfe yemek ve nefis taze şarap eşliğinde tekne turu yaparak geçiriyoruz. Geceye ulaşırken otelimize dönüp ertesi gün Prag gezimize devam edeceğiz.
Sabah gözümüzü Prag Kalesi içinde açıyoruz. Tepeye ana yoldan çıkıp aşağı doğru yürüyeceğiz. Askerlerin kontrol ettiği üst bölgeyi fotoğraflayıp biraz yürüdükten sonra kolayca kale içine giriyoruz. Burada kale içindeki yerlerin tamamını görmek isterseniz muhtemelen tam bir gün ayırmanız gerekiyor. Hemen girişte açık müze kartını almanız (fiyatı yaklaşık 15 yuro) akıllıca olacaktır. Bizim zamanımız dar olduğu için (nedense her yeri görmek zorunda hissediyoruz) saray içlerini falan gezmek istemedik.
St.Vitus Katedrali
Efendim ana meydandan gideceğiniz ilk nokta haliyle devasa bir yapı olan St.Vitus katedrali olacak. Gerçekten dev bir yapı olup 1344 yılında inşa edilmiş. Bütün kralların taç giydiği, önemli tarihi görüşmeler yapıldığı ve gerekli cezaların verildiği yer işte burası. Kale içi yapıları ağzınız açık seyrederken elbette bu tip devasa katedrallerinin yapılış amacının dönem hastalık ve yenilgilerinin suçunu halka atmak dolayısıyla tanrıya inancın azaldığından bahsetmek ve dolayısıyla “haydi katedral inşa edelim ki günahlarınız azalsın” tarzı uyutma politikaları olduğunu söyleyelim. Katedral için toplanan acımasız vergiler, parası olmayanların yıllarca yapımında çalışması ve binlerce ölümün yaşanması haliyle sıradan olaylar. Yalnız yapı tabi muazzam. Etrafında tur atıp mükemmel işenmiş heykellere bakınca insanın ürpermemesi mümkün değil. Ben daha sakin arka taraflarında orta çağın karanlığını ve gizemini doyasıya yaşadım. Kim bilir belki şu karanlık köşede kimler ne satıyordu veya kimler ölmemek için yalvarıyordu?
Katedral içine giriş ücretsiz olmak ile beraber belli bir noktaya kadar girmenize izin veriliyor. Sonrası bilete dahil olup isterseniz yine biletiniz ile sırada bekleyip kuleye çıkabilirsiniz. Yapı içinde oldukça zor bulunan ve pahalı olan kırmızı mermer sütunlar, fayans ve cam işlemeleri, kraliyet mozolesi, renk renk pencereler vs. bulunuyor. Gerçekten muazzam bir yapı tabii de belirttiğim tarihi gerçeklerden dolayı bana oldukça soğuk ve itici geliyor ne bileyim. Ama adamlar yapmış.
Katedral girişine yüzünüzü dönüp sola giden taraftan giderseniz orta kısıma doğru sol tarafa bir giriş kapısına rastlayacaksınız. Orada küçük bir oyuncak müzesi bulunuyor. Ayrıca oyuncakta satılıyor. Dükkanın ilerisinde ise gözlem yapılan ve sanırım aşağısında da hapishane kısımları bulunuyordu. Buralar kapalı olduğu için gidemedim. Ne görevli ne de turistler olmadığı için birazda tırsıp geri döndüm. Sunay Akın abimize selamlar ayrıca Ayhan Sicimoğlu abimizin ellerinden öpüyorum.
Eyyy Ayhan Sicimoğlu sen kimsin ya?
Katedral etrafında tur attıktan sonra yine katedral meydanının yakınlarında heykeller ve Eski Kraliyet Sarayı bulunuyor. Gerçi yenisi de hemen oralardaydı. Tadilatta olduğundan eski saraya giriş mümkün olmadığından uzaktan incelemekle yetindik. Dediğim gibi saray girişleri kalabalık ve zaman dar olduğu için içlerine girmedik.
Ne bu şimdi sanat mı? Bizde mi böyle olalım?
Katedrali arkamıza alıp yokuş aşağı ilerlediğinizde ise kısa bir süre sonra sol tarafta Altın Yol diye tanımlanan kısma geliyorsunuz. İşte renkli binalar falan bir esprisi yok ve buraya da yine biletle girmeniz gerekiyor. Birde çükü olan bir heykel var. İnsanlar daha önce hiç çük görmemiş gibi gidip ona dokunuyor falan. İşte hep bahsediyoruz ya batının ahlaksızlığı efendim..
St.George Bazilikası
Aşağıya biraz daha gidince kırmızı renkli bir bina olan St.George Bazilikası ve yanında Manastırını göreceksiniz. İçine yine girmedik ama Bazilika’nın 921 yılında yapıldığını söyleyelim. Yani Eski Saray mensupları muhtemelen buraya geliyordu. Ek olan Manastırda yaklaşık 10.y.y. da yapılmış.
Yolunuza devam ettiğinizde ise sağ tarafta resim ve konserlerin yapıldığı bir bina göreceksiniz. Burada isterseniz küçük bir ücret karşılığı öğle sonrası klasik müzik dinleyebilir veya bizim yaptığımız gibi muhteşem bir Prag manzarası eşliğinde kahvenizi yudumlayabilirsiniz. Artık öğleden sonraya gelirken daha fazla beklemeden hemen aşağımızdaki Kraliyet Bahçelerine çıkıyoruz.
Burası 1530 yılında yapılmış. Gerçekten muazzam bir Prag manzarası bizi karşılıyor. Göz alabildiğine güzellik, 1000 yıl önce nasıl ise günümüzde de bu şekilde kalmış gibi görünen şehirleşme, çatı ve aradan yükselen büyük tarihi yapılar. Yani gidip görmeniz gerekiyor ne diyeyim. Bahçeden eşsiz Prag manzarasına bakarken sağ taraftaki ormanlığı ve tepeyi görmemeniz mümkün değil. Orası nehrin hemen yakınında 300 metrelik bir yüksekliğe ulaşan Petrin Tepesi. Biz çıkamadık ama oradan daha hakim fotoğraflar çekiliyormuş diyurlar (evet diyenler adabazarlı). Tepe eskiden bir çok üzüm bağına ev sahipliği yaparken muazzam bir şarap tadı getiriyormuş. Artık turistik bir yer olup içinde kilise, bahçe ve gözlem evi bulunuyor. Artık bir daha ki sefere diyoruz.
Artık kaleden çıkıp merdivenlerden aşağıya iniyoruz. Karşımıza St.Nicholas Kilisesi çıkıyor. Yapı 1704-1755 yılı arasında tamamlanmış. Hiç birine girmedik buna gireceğim diyorum. Lakin yanımızda Kron yok. Yuro kabul etmeyen görevliye kızıyorum. Para bozdurmak için uğradığımız yerler ise oldukça düşük bir fiyat teklif ediyorlar. 10 yuroya karşılık ortalama 25 kron vermesi gerekirken 18-20 arası fiyatlar sununca vazgeçiyorum. Konser için bari sorayım diyorum. Onun saatini nihayet netleştiriyoruz. Hep kumpas bunlar tabi. Çekemiyorlar bizi. İşte diyorum batının ikinci ahlaksızlığı…
Türkiye’den geldiğimiz için bizi çekemeyen biletçi (Terbiyesiz) yuro kabul etmiyor!
Yolumuza devam edelim diye diye geliyoruz tarihi Kral Charles köprüsüne. 1357 yılında yapılmış olan köprü Prag Kalesinden aşağı inen yolun üzerinde olup buradan da Eski Şehir Meydanına sizi götürüyor. Dikkat ederseniz kale içine yapılan St.Vitus Katedrali’nin hemen peşi sıra yapılıyor. Köprüyü değerli kılan şey ise üzerinde bulunan bir çok temsili heykel. Heykeller gerçek olmasa da (kopyası) oldukça güzel bir düzen de yerleştirilmiş. Biraz da işte turizm şehri olunca ne koysanız gidiyor zaten arkadaşlar. Köprü üzerinde müzik icra edenler, resim yapanlar, dans edenler vs. bir çok yerli satıcı bulunuyor. Onun bunun fotoğrafı incelemesi derken artık iyice acıkıyoruz. Peki yemeği nerede yiyeceğiz? Elbette büyük şairimizi unutmadık. Haydi diyoruz Nazım abimizin kafesine gidelim.
Kral Charles Köprüsü üzerindeki bir çok heykelden bir tanesi
Köprüden karşıya yani Eski Şehir Meydanı yönüne çıkıp sağa dönerseniz doğru yoldasınız demektir. Yaklaşık 200 metre sonra yolun karşısında köşedeki Cafe Slavia aradığımız yer.
İçeri girip Nazım abimizin ve benim için tarihimizin en büyük şairinin yerini soruyoruz. Kısmetimize resmi ve masası boş. Yemeklerimizi söyleyip ikide pilsen birası söylüyoruz. Hatıra fotoğraflarımızı çektirdikten sonra bir şiirini anısına okuyoruz;
Şair memleketten uzak,
Hasretten delik deşik
Eski Kent’te duruyordu.
Meydanlıkta, yapayalnız
Gotik duvar üstünde
Hanuş ustanın saati
On ikiyi vuruyordu.
Ve çanları çalan ölüm
Ve yukarıda öttü horoz
Şair memleketten uzak,
Hasretten delik deşik
Etrafına dalgın baktı
Nazım Hikmet Ran
Peki ne arıyor Nazım Hikmet Prag’da? Onuda şimdi yazmak istemiyorum ama hep “komünizm destekçisiydi” tarzı cümleler ile geçiştirirler. Aslında mesele komünist olmasında değildi. Mesele emperyalist devletin ülkeyi ele geçirmesini eleştirmesindeydi. Şiirleriyle, yazılarıyla, konuşmalarıyla hükümetleri eleştirince dönemin modası gereği vatan haini ilan edilip vatandaşlıktan çıkartıldı. Ne ilginçtir ki bu “vatan haini” dediğimiz adam neredeyse her şiirinde Türk toplumunun sorunlarını, milletin kurtuluş mücadelesini, Anadoluyu, köylüyü kısacası ezilmiş ve sömürülmüş Türk toplumundan bahsetti. Siz bakmayın vatan sevici insanlara. Anadolu köylüsünün fakir halkın ne durumda olduğunu bir kez ağzına almamış insanlar vatan sever değildir. Ne demiş Hikmet;
…ödeneklerinizse, maaşlarınızsa vatan, vatan, Amerikan üsleri, Amerikan bombası, Amerikan donanması topuysa, vatan kurtulmamaksa kokmuş karanlığımızdan, ben vatan hainiyim! ..
İşte vatan haini şairimiz Cafe Slavia’da vatan hainliğine devam ederken, Amerika’dan gelen bedava paraları cebe indiren, köprü, yol, hastane açıp ülkeyi parsel parsel satan Adnan Menderes’te vatansever bir şekilde yaşıyordu. Neyse yükseldim yine kusura bakmayın.
Bu arada oturduğumuz masanın önüne konulan Nazım Hikmet fotoğrafının orjinalinin geçen yıl bir Türk turist tarafından çalındığını utanarak söyleyelim. Adam öldü hala peşini bırakmıyorlar. Neyse ki ülkemizi burada da onur ve gururla temsil eden yurtdaşlarımız bulunuyor. Halbuki domuz eti satan bu yerde batının üçüncü ahlaksızlığını anlatacaktım. Nasip değilmiş.
Yemeğimizi yedikten sonra “yahu Kafka müzesine gitmedik” dedik döndük gerisin geri Kral Charles köprüsüne. Yeniden üzerinden geçip hemen dibinden sağ tarafa döndük. Kısa bir ilerlemeden sonra Kafka Müzesine ulaştık. Meşhur işeyen heykeller ve elbette yine çüklere sarılan turistleri geçip müzeyi ziyaret ettik. Artık hava karardığı için acele etmemiz gerekiyordu çünkü gelmişken klasik müzik konserini dinlemek için St.Nicholas kilisesine gitmek istiyordum.
Yine çükler ve ülkenin içine eden politikacıların betimlemesi var. Bende Kafka’nın anısına biraz kitabından okudum. Şimdi bu heykeli ülkemizde yapmak isteseniz yapamazsınız. Niye yapamazsınız? Çünkü az gelir. Oturarak betimlenmeli. İktidarın eline ibrik vereceksin, muhalefetin eline mala sıvayacak işte tamam. Zorla heykeltıraş yaptırmayın beni şimdi.
Lakin yolda karşılaştığımız Jazz ekibiydi, vay efendim güneş batıyordu, yok efendim hatunlar çok iyiydi derken konsere yetişemedik amk. Bari dedim kafasını görelim. Yanlış anlaşılmasın Kafka’nın kafasını görelim. Kafasını dediysem heykeli. Yürüyüp dilimlenmiş halde kendi ekseninde birbirinden bağımsız şekilde dönen eseri seyrettik. Yorgunluktan olduğumuz yerde yıkılacağız neredeyse. Haydi dedik bari ünlü Wenceslas Meydanı’na da uğrayalım hem bir şeyler alırız hem de dinleniriz.
Wenceslas Meydanı 1989 Kadife Devrimi’nin yapıldığı yer. Öğrenci protestosu şeklinde başlayan olaylar Komünist rejim tarafından sert bir şekilde bastırılınca olaylar büyümüş. Neredeyse yarım milyon kişi bu meydanlarda ve sokaklarda toplanıp istifa istemişler. Artık iyice zayıflayan dünya komünist sistemi burada da yıkılmış ve rejim değişmiş. Ortasında 1912 yılında yapılmış olan St.Vaclav heykeli bulunuyor. Sağlı sollu ana cadde dükkanlarında alışveriş yapabilirsiniz.
Efendim akşamı ederken son alışverişlerimizi yapıp yöresel pazarından hediyelerimizi alarak, yemek için Orta Çağ gecesine doğru geçtik. Gece atmosfer olarak orta çağ tasarımını tam anlamıyla yansıtırken, animasyon ekibi yine kıyafet ve sunumlarıyla buna destek olmuş. Hancının kızına ekipçe sarktık ama hancı kılıçla ortaya atlayınca mecburen geri çekilmek zorunda kaldık (akıllı ol eyyy hancı). Yemekte Prag’da mutlaka yemeniz gereken ördek eti ve taze şarap ikram edildi. Gecemizi sonlandırıp otelimize doğru geçerken Prag’a akşamında hoşçakal dedik. Mükemmel tarihini koruyan şehrin tam anlamı ile gezilmesi 5 gün hatta neredeyse ancak 1 hafta sürecektir diye düşünüyorum. Çünkü arada ki sinagoglar, diğer kiliseler, müzeler, sanat galerileri ve konserlerin tadına varmadan Prag’ı gezdim demek doğru olmaz. Bir başka şeyde şehrin Sonbahar (yani geldiğimiz mevsim) ve kışın ciddi anlamda mükemmel görüntüler sergileyecek oluşu. Kar altında bu şehir sokak sokak gezilir arkadaşlar. Ben yeniden geleceğim hemde uzun soluklu. Ertesi gün sabah erkenden otelden ayrılıp tarihte oldukça büyük bir öneme haiz olan Cesky Krumlov’a doğru yola çıkacağız.
1) Kültür faaliyetleri diğer alanlarda da uygulanmaya çalışıldı elbette. Tek partili dönemde 1932 yılında başlayan Halk Evleri kuruldu. Buralar CHP parti ocağı gibi çalışmaktaydı. Sanat, tarih, edebiyat, müze, sergi vb kollar bulunuyordu. Çok partili dönemde CHP destekli olduğundan 1951 yılında Menderes tarafından kapatıldı.
2) Harf devrimi sanıldığı gibi cumhuriyet devrinde ortaya çıkmadı arkadaşlar. 19.y.y. Tanzimat Döneminde bir çok yabancı kelimeye sahip olan Osmanlıca dediğimiz dilde sadeleştirme için edebiyatçılar nelerin yapılabileceğini tartıştılar. Tabi bunun suçlusu (tabi suç ise) Mustafa Kemal ilan edilir. Kadir Mısıroğlu en son Mustafa Kemal’in ruhunu çağırıp sormuştu bu konuyu. Çok pişmanmış, kabir azabında imiş Mustafa Kemal. Artık hangisi size mantıklı geliyor ise ona inanın.
3) II. Meşrutiyet zamanında “Latin Harflerine Geçiş” gündeme gelmiştir. Neyse kurulan cumhuriyet “Laik Demokratik” yapıya geçtikten sonra din derslerini okullardan kademeli olarak kaldırdı. Hemen peşi sıra tekkelere/vakıflara yasak geldi ve tekrardan harf değişimi görüşülmeye başlandı. Burada amaç yazımı ve öğrenilmesi kolaydan ziyade dünya gelişmiş medeniyetleri takip eden bir yapı benimsendiğinden daha doğrusu kültür devrim hareketi yapılmak istendiğinden harf devrimi yapıldı. (Tekke ve vakıflara el koyma işini ise uzun uzadıya anlatacağım bir yazıda inşallah)
4) İlk olarak 1923 yılında İzmir İktisat kongresinde Nazmi Bey latin harflerini teklif eder. Fakat kongre başkanı Kazım Karabekir Paşa bu teklifi oylamaya bile sunmadan reddeder. Ona göre bu hareket cumhuriyetin kuruluşundan beri yapılması planlanan diğer şeyler gibi batının uyguladığı bir oyundur. Görüşmeye bile tenezzül etmeyecektir.
5) 1924 Şubat ayında mecliste Şükrü Saraçoğlu konuyu “öğrenme zorluğu” olarak tekrar dile getirir. Kuranın latin harfleriyle pek tabi yazılabileceğini, bunun günah olmadığını ise Kılıçzade Hakkı Efendi gazetelerde dile getirir. Saraçoğlu’nun bu görüşü büyük bir tepki çeker.
6) 1926 yılında tartışma yine alevlenir. Bir kısım artık harflerin değişimini isterken diğer kesim harfleri değiştirmek istememektedir. Cumhuriyetin yaptığı diğer devrimleri de istemeyen kesim meclisten zamanla uzaklaştırılınca (yakın siyasi tarihe bakabilirsiniz) 1928 yılında latin harfleri kabul edilir.
7) Bir sözlük kurulu oluşturularak dildeki yabancı kelimeler araştırılıp Türkçe karşılıklarını bulmak için çalışmalara başlandı. Lakin kurulun bu görevinin önemi ve boyutunun ehemmiyeti ortaya çıkınca 1932 yılında Türk Dil Tetkik Cemiyeti kuruldu.
8) Komple anlaşılabilecek, sade, akıcı bir Türkçe dili için çalışmalar yapılıyor. II.Kurultayda dini dil olan Arapçanın daha az kullanımı için görüşler ortaya atıldı. Artık Kuran yazımı da Türkçeleştirilip halkın anlayacağı bir hale getirilecekti.
9) Kuranın Türkçeleştirilmesi için Mehmet Akif’e bu görev verilmiştir (M.Kemal’in isteğiyle). Mehmet Akif bu büyük sorumluluğu almak istememiş (yanlış yapmaktan korkarak) fakat ikna olunca çalışmalara başlamıştır.
10) Lakin Mehmet Akif buna devam edemeyince ünlü ve saygıdeğer bir hoca olan Elmalı’lı Hamdi Yazır yine bizzat Mustafa Kemal tarafından görevlendirilerek türkçe bir tefsir hazırlanmasını istedi. Bu araştırma için parayı da yine Mustafa Kemal ödemiştir.
11) Mustafa Kemal’in Kuran tefsiri için bu kadar istekli olmasının iki ana sebebi vardı; birincisi elbette dünyadaki bir çok dini kitabın ana dili dışında yazıldığını biliyordu. Arapça dışında dini kitabın yazılacağını düşünmesiydi. Arapça okuyarak dini kitaplarında ne yazıldığını bilmeyen papağan gibi bir toplum istemiyordu. (arapça bilen din adamı sayısı bile çok azdır) İkincisi yapılan devrimsel kültür ve kalkınma hareketlerine cahil halkın bilmeden karşı gelmesinden duyduğu rahatsızlıktı (1938 yılında kadar 36 büyük isyan). Çoğunun tekkelerin ve hocaların serbest çalışmasının engellemesi sebebiyle çıktığını bildiğinden onların yönettiği bu isyanlarda peşi sıra gelen halkın Kuran’ı okumasını istiyordu.
12) Elmalı’lı Hamdi Yazır uzun yıllar çalışarak (yaklaşık 10 yıl) tefsiri bitirdi ve bu tefsir basılarak halka dağıtıldı. Yine hocaların baskısıyla bu kuranların kabul edilmeyeceği, okunamayacağı, okuyanın dinden çıkacağı, halkın kuranı tek başına okuyarak anlayamayacağı, bunun gavurların bir oyunu olduğu vs. cahil halka sürekli üstü açık/kapalı telkin edildi (ki aynı şeyleri 1500’lü yıllarda Papa Hristiyanlara söylüyordu hatırlatalım). Bu olayları bir dönem çok ciddiye alan devlet görevlileri evlerde Arapça kuranları toplattırmış ve Türkçe kuranları vermiştir. Günümüze bu olaylar elbette daha değişik versiyonlarla anlatılır ama durum budur.
13) Çok yazı yazdığım için bahsettim mi hatırlayamıyorum ama yeri geldi belirteyim yine. Merak edenler için; Elbette kimsenin dini durumunu veya inancını sorgulayamayız. Fakat muhtemeldir ki bıraktığı bazı notlar ve görüşlere göre bence Mustafa Kemal “deist” dediğimiz kişilerdendir. Yani bir tanrının varlığına inanan ama yaşanan dinin doğru olmadığını kabul eden kişidir veya peygamber olmadığına inanan kısaca. Mustafa Kemal küçükken de dini eğitim almış bir kişi olduğundan sonraki dönem fikirlerinin şekillenmesi ile bu inanca gittiği kanısındayım. Kuran’ın çevrilmesindeki amacı ve sürekli söylenen bazı eleştirel cümleleri bizi bu sonuca çıkartmaktadır. Kurmak istediği ülke ve benimsediği görüş dini toplumdan ziyade “ahlak ve mantık” üzerine oluşan bir toplumdur. Ahlak kavramını geçmiş dönem medeniyetlerinde felsefe/mantık ekseniyle bütünleşmiş dini yapı ile bir ihtimal sağlanabileceğini düşünmekte sanırım. Mesela işte istediği din adamı tarzı felsefeyi, bilim ve ilimi bilen bunu dini alimliği ile birleştiren Elmalı’lı tarzı kişilerdi. Elmalı’lı zaten sonraki dönemde okullarda “Mantık” dersleri vermekte. Gördüğünüz üzere aslında “Ahlak, mantık, felsefe ve din” bir bütünü oluşturan yapı taşları. Yalın bir ifadeleri yok yani. Özetlersek; İçi boş ve felsefe/mantıktan nasibini almamış dini eğitim sonucu sorgulamayan ve kendini geliştirmeyen, geri kalan medeniyetlere ulaşılır. Yaptığı ön gürünün ne kadar doğru olduğunu da zaten günümüz müslüman coğrafyasında görmekteyiz.
1) Temel eğitim konusu en büyük sorundu. Okuma yazma oranı %10’du. Bu sebeple ilk eğitim parasız ve zorunlu hale getirildi.
2) Eğitim uygulaması için modern bilimsel felsefeler temel alındı. Laik devlet yapısına sahip yeni düzende kız çocukları da okula gitmek zorundaydı. Bunun yanında okumada kolaylığın yanı sıra modern devletlerin kullandığı latin alfabesi tercih edildi. Amaç devrimlerin hızla uygulanarak temel eğitimi alan insanların yetiştirilmesi ve kadının iş gücüne katılımının sağlanmasıydı. Çünkü modern devlet mekanizmasında ekonomik kalkınmanın en büyük koşullarından bir tanesi kadının iş gücüne katılımıdır. Ama gel sen bunu “işsizliğin sebebi kadınların çalışmasıdır” diyen bakan ile “kadınlar işte çalışırsa tecavüzü göze almalıdır” diyen profesör bozuntularına anlat. Yani kafa 1600 yılında kalmış adamların sığır sürüleri.
3) Laik eğitimin temeli eğitimde din dersinin olmamasıdır arkadaşlar. Din dersi 1924 yılında liselerden, 1930 yılında da ilkokullardan kaldırıldı. Yerlerine felsefe, dünya tarihi, modern bilimler, mantık vb. dersler konuldu.
4) 1946 yılında ilkokula, 1956 yılında da orta okullara din dersi tekrar konuldu. Ancak seçmeli olarak yerleştirildi. Yine 1967 yılında seçmeli olarak din dersi yerleştirildi. Modern bilim derslerinden bazıları kaldırıldı.
5) 1933 yılında sanat/meslek okullarına “meslek erbabı yetiştirmek” için ağırlık veriliyor.
6) Yeterli kalitede öğretmen yetiştirilmesi en büyük sorunu teşkil ediyor. Kırsaldaki ilk öğretmen okulları kapatılarak merkeze alındı. Öğretmen ücretleri yüksek tutulmaya çalışılsa da kırsal kesimlerde bu yürümedi.
7) 1940’larda yaratılan devrimsel hareketler kırsal kesimde etkili olamadı. Bunun en büyük sebebi köylere yeterli okul yapılamaması ve okuma/yazma oranının yükseltilememesiydi. Keza feodalite bunu engellerken bağnazlık kızların okumasına karşı geliyordu. Elbette çorbalarına çomak sokulan din tüccarı hocaların tepkisi büyüktü. Bu sebeple “Köy Enstitüleri” adı altında büyük bir projeye başlandı.
8) 1940’ta 14 adet olarak başlayarak 5 yılda Anadolu’nun bir çok yerinde dengeli bir okul çalışmasına başlandı.
9) Öğrenciler o yöreden seçilecek, eğitilecek ve mezun olduklarında yine aynı bölgede çocukları yetiştirecek ve çözüm üreteceklerdi.
10) Eğitim kitap ve tarım aletlerinin kullanımı, çiftçilik, kültür, felsefe, beden dersi başta olmak üzere modern bilimlerden oluşmaktaydı.
11) II.Dünya savaşı yıllarında gerçekleştirilmeye çalışılan bu büyük eğitim hamlesinin başında Hasan Ali Yücel vardır. Aynı yıllarda dünya edebi eserlerinin hemen hepsi çok kısa bir sürede Türkçeye çevrilmiş ve bu eğitim kurumlarında zorunlu olarak okutulmuştur.
12) Elbette bu eğitim düzeni köye yansıyınca ve potansiyeli de belli olunca toprak ağalarının işine gelmemişti. Kız/Erkek karma sınıflarda yapılan bu eğitimin dine ve ahlaka uygun olmadığını propaganda yaparak mecliste, medyada ve özellikle köylerde dile getirmişlerdir. Köy enstitülerinin giderleri köylüden alınmaktaydı. Gerçi gideri deyince yemeklerinden barakalarına kadar zaten kendileri ekip biçiyor ve yetiştirip satarak paralarını kazanıyorlardı.
13) Köy enstitüleri projesinin büyük köy kalkınması adımları toprak ağalarını çok tedirgin etmiştir. Kendisi de bir toprak ağası olan Adnan Menderes başta olmak üzere çoğu köy/toprak ağası gidişattan dolayı tepkilerini ciddi ciddi göstermeye başlamışlardır. Çok partili gidişatın aslında ilk fişeği işte budur. Kurulan Demokrat Parti kadrolarının tamamı neredeyse toprak ağasıdır. Köylüleri sömürme dönemi biteceğinden korktuklarından siyasi arenada harekete geçme zamanını kollamışlardır.
14) Çok partili hayata geçilince eğitimdeki bütün üst kadro yöneticileri hızla değiştirilmiştir. 5 yıl içinde Köy Enstitüleri yapısı köreltilerek 1954 yılında kapatılmışlardır. (Köy enstitüleri ile ilgili bir yıl içinde geniş bir seri yazı yazabilirim. Nasıl kuruldu, neler öğretildi, okuyanlara ne oldu, mezunlar ne yaptı bir ara soru verin bakarım).
15) 14 yıllık süreçte yani çok kısa sürede bu okullardan mezun olan bir çok yazar, sanatçı, eğitimci, politikacı kırsal kesimlerin sorunlarını dillendirmişler ve sözcüleri olmuşlardır. Tabi bu olay toprak ağlarının ve tokmakçısı Demokrat Partinin işine gelmiyordu.
16) DP dönemiyle beraber bu okullardan mezun olan eğitimci ve sanatçılar hor görülmeye ve dışlanmaya başladılar. Diyorlar ya bunlar “halkın gücü ile” “halkım köylüm” diye bunlara okumuş, eğitimini almış ve eleştiren, sorgulayan halk kitlesi değil, kafasını eğen, sesini çıkartmayan, verilen yardımlarla kendisine muhtaç edilen köylü lazımdır. İşte Adnan Menderes önderliğinde satın alınan sanatçı ve eğitimciler köyden yetişen temiz saf insanlara aşağılık iftiralar atmışlar, çalışmalarını engellemişler, üniversitelerden kovmuşlardır. Mezun olan kadın öğretmenlere fahişe bile denmiş bazı yerlerde de o gözle bakılmıştır. (Okullarda karma okutuldu ya eğitim). Sonra çıkar “petrol arama ve işleme” yasalarını, eğil ABD’nin önünde, devam etsin ithalat borçlanması ve feodalite. Köylüyü eğitecek kurumları “fuhuş yapıyorlar” diyerek kapat ahhh ahh yatacak yerin yok Menderes ateşi harlayalım biraz daha.
17) Bunların dışında bahsetmedik ilk yıllardan sonra Ankara’da modern bir eğitim merkezi olan Gazi Eğitim Enstitüsü kuruldu. Modern dersler ile 2+3 yılda öğretmenler yetiştirildi (liseden sonra yatılı bir okul burası)
18) İşte bu enstitüler DP döneminde 1954’te kapatılıyor. Karşı olarak 1959’da Yüksek İslam Enstitüsü kuruluyor. Bunlarda dönemin imam hatip okulları işte.
19) 1955’te 123 lise ve 7 imam hatip var iken 1982 yılında 1173 lise ve 341 İmam hatip okulu bulunmakta. 2016 yılında ise orta okullarında imam hatip olarak yeni açılmasıyla 1961 imam hatip orta okulu ve 1149 imam hatip lisesi bulunmakta ve sayı adeta katlanarak büyümektedir. Bu eğitim sistemi ile ilgili de bir yazı yazılabilir.
20) Cumhuriyetin ilk yıllarında açılan sanat/meslek liseleri sayısı bunlar kadar artırılmayınca kalifiye tornacı yerine imam mezunu artmaya başlıyor. Günümüzde aynı sorun devam etmekte olup bunun temelleri yine Adnan Menderes’in “eleştirmesin oyunu versin” prensibiyle yarattığı eğitim sistemine dayanmaktadır. Bu sistemi temelleştirmek için öğretmen maaşları bilerek az miktarlarda tutulmuştur. Demirel, Özal ve Erdoğan da bu eğitim sistemini bilerek tercih etmektedir.
1) Bu göstermelik dış borca dayalı büyüme sonucu oluşan sahte bolluk ve kalkınmanın sonucu ithalat patlıyor ve ihracatın buna karşı koyamıyor. Oluşan kocaman cari açık kapatılamıyor. Bu sebeple dış yardım ve para transferleri için bazı şartlar (IMF) ortaya konuyor.
2) Adnan Menderes’in kafa dank ediyor. “Bunlara uyacağına devlet destekli büyümeye geri döneyim” diye düşünüyor. Dış ithalata kotalar koyup milli büyümeye geçmeye çalışıyor. (Ah Menderes ah)
3) Dış borçların neticesinde Menderes bu ekonomik politikaya yaslanınca 4 Ağustos 1958 yılında dolar birden 2,2 misli değer kazanıyor. Bak sen şu işe!
4) Dış ithalattaki kanunlar hemen gevşetiliyor. Tekrar eski sisteme geçiliyor. Bunun karşılığında ABD ve batılılar 600 milyon dolarlık borcu siliveriyorlar! Yani çok bonkör çok iyi insanlar aslında bu adamlar. Birde üstelik 359 milyon dolar da borç veriyorlar. Çıkmaya kalkan cezalandırılıyor artık bu sistemden. Neler düşündü bilemiyorum o yıllarda.
5) Gelirin az olması ve ekonomik durgunluk neticesinde köyden kente göçler başlıyor. Bu sebeple kentte ücretler düşüyor. Yine kente göçleri imarsız büyük şehirlere yerleştirerek gecekondu yapılaşmasına izin verilmesi bu dönemdedir. Bu fakir, eğitimsiz, yeni bir umut ile kentlere gelen marabalara kaçak ev, elektrik, su, bakliyat, battaniye, kömür vs. yardımları propagandalar ile hükümet yapıyor. Yani oy deposu bildiğini. “Bak sana yardım ediyorum bana oy ver”. Bu düşünce sistemi hala değişmemiştir. Fakirliğin ve gelir adaletsizliğinin sebepleri vardır. Bunları düzeltmek yerine, fakirlerin öyle kalması ve kendilerine muhtaç yaşaması bu tip hükümetlerin tek isteğidir. Hala öyledir.
Darbe Sonrası ve İçe Dönük Dışa Bağımlı Büyüme 1961-1976 ve 1977-79 Krizleri
1) Darbe sonrası ithalat engellenerek yerli malı üretimine destek olundu ve bu şekilde bir büyüme politikası benimsendi. Fakat Adnan Menderes’in dışa bağımlı, teknoloji ve temel girdileri ithalat üzerinden yürütülen 10 yıllık yönetiminin sonucu ihracatta sıçrama yapılamadı. ARGE üzerine çalışmayan ülke kalitesiz ürün ithalatıyla ekonomik dar boğazı aşamadı.
2) Kamu maliyetinin altında ürünleri köylü, çiftçi ve işçilere (örneğin gübre, elektrik, su) vererek ithalatı azaltıp dışa bağımlılıktan kurtulunmaya çalışıldı. Fakat ithalata o kadar bağımlı hale gelinmişti ki bu ekonomik hamle ileriki dönemde tam anlamıyla gerçekleşemedi.
3) Ara dönemlerdeki para ihtiyacı yurt dışından gelen döviz ile kapatılmaya çalışılarak cari açık engellendi sayılır.
4) 1970’li yıllarda ekonomik bunalım sonucu IMF’nin dayatmasıyla dolar 9 liradan 15 liraya çıkartıldı. Büyük tepki çekmiş olan bu hareket sonucu ordu içerisinde yine genç subaylar bu politikalara karşı hareketlenmiş fakat siyasi tarihte anlattığımız gibi paşalar tarafından erkenden engellenerek durdurulmuştur. 12 Mart 1971 yılında kendileri muhtıra vermiştir.
5) Muhtırayı veren paşalar sonradan ekonomik politika olarak ülkenin içine sçarak tekrar ithalata yönelik büyümenin önünü açıyorlar. Daha sonradan bu paşaları siyasi tarihimizde anlattığımız gibi yabancı petrol şirketlerinde, bankalarda danışman veya müdür olarak göreceğiz.
6) Demirel’in uyguladığı yine bu sahte ithalat büyümesi kısa bir süre nefes aldırmıştır aslında ama sadece krizi ertelemiştir. Bunun faturasını Türk halkı ileriki yıllarda ödeyecektir.
7) 1960 yılından 1975 yılına kadar ki GSMH değerlerine göre halkın yönelişi şehre olmuş. 1960 yılında sanayinin payı %17,5’tan 1975 yılında %21,2’ye yükselirken, tarımın payı %36,5’tan %27’ye düşmüştür.
8) Öteleye öteleye geldiğimiz 1977 yılında ise hem savaş dolayısıyla yediğimiz ambargo hem dünyadaki ekonomik kriz sebebiyle ülke adeta çöktü. İhracat 200 milyon dolar düşerken, ithalat 660 Milyon dolar yani %13 arttı. Cari açığın karşılama oranı %30 seviyesine yükseldi ve yıllık 4 Milyar dolara yükseldi. (ha günümüzle kıyaslarsanız karşılama oranı AKP dönemiyle %60-70 arası miktara çıktı. Yıllık ise yaklaşık 100 milyar dolar açığımız var nasıl ama büyüme)
9) Elbette bu açık ve kriz bombası Ecevit’in elinde patlayacaktı ve tarihe “geldiler ekonomiyi bitirdileeeeer” olarak geçecekti. IMF tekrar yapılanma isteğine Ecevit direniyor. Fakat tutarsız ekonomik yaptırımlar ve bazı ithalat kotaları karaborsanın önünü açtı. Buda tarihimize “yağ bulamıyorduk, benzin kuyruklarıııııı” diye geçmiştir. 1978 yılında ortalama %53, 1979 yılında ortalama %64 fiyatlar arttı enflasyon azdı. 1978 şubat ayında develüasyonla dolar 19.25 ten 25 tl’ye, 1979 yılında ise 47 tl’ye yükseldi.
10) Adnan Menderes’in iktidar hırsı ve 1971 darbecileri geleceğin yabancı banka müdürü ve petrol danışmanı olan satılmış paşaların; yerli üretimi ve argeden uzak, yol/baraj/inşaat üçgenindeki, ithalata dayalı, borçlu sahte ekonomik büyümenin faturası ağır oldu. İç karışıklıkların artmasının bir sebebi olarak bu da gösterilebilir. Ülkeyi bilerek ateşe atan bu kişileri tarih affetmeyecektir.
11) Darbe sürecine geldiğimiz, ülkenin bu durumunu sorgulayan ve sağ/sol diyerek kandırılan genç vatandaşlarımızın kırdırılması sonucu ortaya çıkan çatışmadan yeni bir devlet dizaynı çıkartıldı. 12 Eylül 1980 darbesi ülkemizin bu yeni modelde tekrar sermaye ve emperyalizmin uşaklığına soyunacağımız yıllar yakındı.
Arkadaşlar cumhuriyet 1929-40 arasında ihracat fazlası vererek küçük ama emin büyürken kapıya II.Dünya Savaşı dayanıyor. Haliyle buda hızımızı kesiyor ve Dünya ile beraber büyük buhranı atlatmaya çalışıyoruz. Bu devride mecbur yapılan vergiler ile köylü devlete çok kızıyor. Her kızgınlığın sonucunda yılana sarıldığımızdan olsa gerek Adnan Menderes’i kurtarıcı olarak görüyorlar. Yakın Siyasi Tarih bölümünde ayrıntısıyla yazdım. Kredi ve borçlar ile gelen göstermelik büyümeyi gerçek zanneden milletin tokadı yemesi 10 yılı buluyor. Devam edelim;
II.Dünya Savaşı 1940-1945
1) Savaş tehlikesine karşı erkekler askere alınmış, alınmasıyla beraber üretim düşmüştür.
2) Kültür atılımları bölümünde işleyeceğim köy enstitüleri yatırımları bu sebeple tam entegre olamamış ve toprak reform hareketleri gecikmiştir.
3) Piyasa bozulan fiyatlar sebebiyle çalkalanmış elbette her savaşta olduğu gibi toprak ağaları ve bağlantılı tüccarlar karaborsa, istifçilik ve rüşvet ile daha zenginleşmiştir.
4) Ekonominin düzeltilmesi için toprak ve varlık vergileri çıkartılmıştır. Vergiyi ödeyemeyenler kamplara işçi olarak çalışmaya götürülmüştür. Aslında ödeyemeyeceği biliniyor köylünün. Amaç üretim gücünün bu şekilde bir miktar artırılması.
5) Varlık vergisi yani şehirliden alınan toplam verginin hemen hemen yarısı azınlıklardan alınmıştır yani gavurdan. Buda verginin ırk/din ayrımıyla toplandığının kanıtıdır aslında.
6) Toprak vergisi orta/küçük köylü kesimine ise büyük yük getirmiş halk vergiden korkar olmuştur.
7) Bu yıllarda reel ücretler neredeyse yarı yarıya düşmüştür.
Savaş Sonrası Dönem 1946-1953 Yeni Dünya Düzeni Kuruluyor
1) Savaş sonrası ekonomik ve iktisadi durgunluğu giderebilmek için 1930-1940 arası büyüme odaklı 5 yıllık bir sanayi kalkınma planı açıklandı.
2) Sanayi hamleleri devlet tarafından öncülük edilerek yapılacak ve ekonomik bağımsızlık hamlelerine devam edilecekti. Fakat ne oldu? Bu açıklamalar ve planlardan sadece 2 ay sonra dolar 1,28 liradan 2,8 liraya fırlayıverdi! Bak sen şu işe!
3) Bu devletçi planın ABD yanında yer alan bir ülke tarafından uygulanamayacağı anlaşılmış oldu. CHP içerisindeki devletçi nitelendirilen akımlar 1947 yılında temizlendi.
4) Özel teşebbüse açık olan bu yeni iktisadi anlayışı CHP’de DP’de destekliyordu. Sadece CHP devlet tesislerinin özelleştirilmesini istemiyordu. DP parti ise “parayı göster babamı da satarım” modundaydı.
Her şeyi satacağım. Memleket işgal ediliyor diyorlar. Evet, çağırıyorum; Amerikalı’yı, Rus’u işgale çağırıyorum. TÜPRAŞ’ı Ruslara veremezmişiz; onlarınki para değil mi? Parayı veren düdüğü çalar. Devletin elinde ne varsa satacağım. Müşteri gece gelse, yatağımdan kalkar pijamalarımla gider satarım.’’
Maliye Bakanı Kemal Unakıtan
5) Buraları iyi okuyun arkadaşlar. Hop uyanın silkelenin. 1946’da 250 milyon dolar fazla döviz rezervi ve 100 milyon dolar dış ticaret fazlası veren ülkemiz ABD stratejisi gereği yardım almaya başladı. Tarihte bu yardımlara Truman ve Marshall yardımları denir. Aç oku onu da ben anlatmayayım.
6) Yabancı sermaye yatırımının olumlu etkileri abartılmış, ithalat sınırlamaları 1947-50 CHP hükümeti döneminde yavaş yavaş kaldırılmaya başlanmıştır. Ama asıl hamleler elbette “Demokrasi Şehidimiz” Adnan Menderes’ten gelmiştir. 1951 yılında Demokrat Parti döneminde “Yabancı Sermaye Yatırımları Teşvik Kanunu”, 1954 yılında “Yabancı Sermaye Teşvik Kanunu” ve yine aynı yıl “Petrol Kanunu” çıkartılmıştır. Kime çıkartılmıştır? Yabancılara. Kim hazırlamıştır bu kanunları? Amerikan petrol şirketlerinin avukatı Max Ball. “Lozan anlaşmasına göre petrol aramamız yasaklandı” diyen güzel kardeşim; 1926 yılı Petrol Kanunu yasasına göre “Türkiye’de petrol arama ve işletme hakkı Türkiye Cumhuriyeti’nindir”. O yasa yabancı petrol şirketi avukatı tarafından hazırlanan bir kanun ile Adnan Menderes döneminde kaldırılmıştır. Ulan yordunuz beni ya hep duyuyorum yeter artık söylemeyin şu lafı artık. Zaten bu yıllarda entellektüeller ülkenin değişik noktalarında ABD, İsrail, İngiliz vs. adamların harıl harıl bir şeyler aradığını gördüklerinde “Adnan Menderes petrolleri yabancıya sattı” diye eleştirmişlerdir. İşte 1954 yılında medya da “ya biz arayacağız ama Lozan’da gizli bir madde var bu sebeple arayamıyoruz. Bu kanun ile başkasına çıkarttırıp biz alacağız” tarzı bir yalan ortaya atılıyor. İşte o yalanın peşinden 60 yıldır gidiyorlar el insaf artık. Meclis yasalarında madde madde çıkartılan bu yasalar vardır.
7) Bu yıllarda ABD’li danışmanlar ekonomi politikalarını belirlemeye başlamışlardır. Zaman sonra ABD veya İngiltere’de okuyan türk danışmanlar bunların yerlerini almışlardır. Günümüz bakanları bunlar arasındadır. Hadi ipucu vereyim “Bu Bakara çok makara” falan diyen zatı muhterem mesela bunlardan birisi.
8) Dış borca dayalı ekonomik büyüme girişimine başlandı. 1947’de ithalat %100 artırılıyor ve vergi indirimleri getiriliyor. İhracat ise aynı kalmakta.
9) 1946 yılında 250 milyon dolar fazla rezerv ve yılda 100 milyon dolar cari fazla veren ülkede, 7 yılda cari açık 500 milyon dolara dayanıyor. Elbette Adnan Menderes’in bu açıkları çok önemli değil. Çünkü kankaları ABD ve saz arkadaşları “sen takma kafana Menderesciğim biz sileriz bu borcu” diyorlar ve siliyorlar elbette. Bunları eleştirirsen o tarihlerde “vay anarşist vay komunist” falan diyorlar. Yapılan propaganda ile ilgili ayrı bir yazı yazacağım. Maden Teknik Aramayı kapatıyorlar 1955 yılında. Onun yerine Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO) kuruluyor sonradan bunun başına kim geçiyor? Takunyalı kardeşlerin enerjik olan Korkut Özal elbette ki ileride İngiliz şirketlerin ülkemizdeki sorumlu müdürlüğünü yıllarca sürdürecek. Yani çıkartılan yasalar, ikili anlaşmalar ve imtiyazlar neticesinde işte bu arkadaki borçları siliyorlar. Allah belanızı versin sattığınız, yaptığınız, zengin olduğunuz o paralar ile cehennemde petrol kuyularında yanın inşallah.
10) Savaş yıllarından çıkan fakir halk bu dönemi “bolluk ve refah dönemi” olarak görüyor elbette. Tarım ürünlerinin fiyatları düşse de kredi/traktör gibi yeni üretim araçlarının yardımıyla ürün miktarları artırılıyor ve böylece çiftçinin geliri artıyor.
Yazıyorum ama anlaşılamayan veya karışık gelen yerler olabilir. Özet geçelim; Osmanlı devleti ilk önce borca sokuldu. Sonra sanayi hamlelerini tamamlamış olan emperyalist ülkeler tarafından açık pazar olarak kullanıldı. İthal ürünün ucuzluğuna kanan (daha doğrusu başka seçeneği yok aslında) devlet bir süre bu şekilde idare etti. Sonra verilen borçlar ile yapılan ithalat dolayısıyla yerli üretici iflas etti. Sanayileşmiş ucuz ithal ürünlere karşı insanlar dükkanlarını ve şirketlerini yabancılara sattı. (yerli şirket oranı 1913 yılında %3’e kadar düştü varın siz hesaplayın satışı). Borçların faizini bile ödeyemeyince devlet iktisadi olarak iflasını açıkladı ve yabancıların kurduğu bir iktisadi yönetime (D.Umumiye 1881) geçti. Borçlara karşılık savaşmadan şehirler ve topraklar, madenler, limanlar, tarihi eserler, okullar, fabrikalara el konuldu. Emperyalizmin çarkları Osmanlının işini bitirdi. Bunların hepsi II.Abdülhamit zamanında gerçekleşti. Suç elbette onun değildir. Dış borcun alınması ve çöküşün sonuna denk gelmiş talihsiz bir padişahtır.
Günümüz yalan tarih yazarları işte bu dönemde ithalat ve borç yüzünden çöken Osmanlı İktisadi yapısını ballandıra ballandıra anlatmakta, çöküşün suçunu İttihat Terakkiye atmaktadır. Öyle ya ülkede fabrikalar açılmakta, okullar yapılmaktadır, projeler gırla gitmektedir. Aynı şimdi ki gibi değil mi? (Yada karşı olarak suçu II.Abdülhamit’e atmışlardır buda doğru değildir)
Bu yazarlar şimdiki hükümetin yalancı borazanlarıdır. Osmanlı devletinin borç alımı ve ithalat ile II.Abdülhamit gibi oldukça iyi bir devlet adamı elinde bile toparlanamadığını ve iktisadi battığını, borçlar yüzünden şirketlerine, madenlerine el konulduğunu çok iyi bilirler. Fakat yine de 100 yıl evvel yapılan icraatları överler. İngilizlerin madeni satın alıp işletmesini, Fransızların limanların vergilerini alıp halkı sömürmesini, Almanların demir yolu döşeyip tren hattını işletmesini görmek istemezler. Daha doğrusu onu göstermezler. Bir şeyler oluyor mu kardeşim oluyor. İşte “liman düzeldi, tren yolu yapıldı, haberleşme direkleri dikildi e demek ki II.Abdülhamit döneminde kalkınmışız” gibi aynı şimdiki hükümeti övdükleri gibi övüyorlar. Amaç zaten II.Abdülhamit’i övmek, Osmanlıyı sevmek falan değil. Amaçları şimdiki emperyalist uşaklığını, dış borçlarını ve şirket satışlarını “100 yıl evvel II.Abdülhamit ülkede refaha gidiyordu İttihat engelledi. İttihat yani İngiliz ajanları” falan diyerek örtbas etmek.
Ülkemizin en büyük kaybı bana göre “Osmanlı devletinin neden çöktüğünün” öğretilmemesidir. Çocuğunuza öğreteceğiniz en önemli şey bu olmalıdır.
Elbette geldiğimiz bu süreçte dış borcun 15 yılda bu oranlarda büyümesi ve cari açığın kontrolsüzlüğü benzer bir şekilde ithalatın yerli üretici düşünülmeden “nerede ucuzsa oradan getir” hale gelmesi ülkemizi dönüşü olmayan bir yola sokmuştur. Neyse daha fazla uzatmadan çöken devletin iktisadi çıkış aramasını anlatalım. Türkiye Cumhuriyetinin ilk amacı ekonomik bağımsızlığı kazanmak olduğu görülüyor. Bağımsızlıktan sonra eğitim reformunun yapılmaya çalışılması ve modern devlet yapısına ulaşmak ilk amaç. İktisadi olarak 20 yılda bunun başarıldığını görüyoruz;
Yeniden İnşa 1923-1929
1) Kurulan Cumhuriyet iktisadi atılımın yönünü öyle siyasi arenadaki gibi sert bir şekilde çevirememişti.
2) Lozan anlaşması dolayısıyla (gizli madde diyeni döverim) “yerli/yabancı yatırımcılara 5 yıl imtiyaz verilemiyordu”. Bu aslında kuvvetli ekonomiye sahip yabancı yatırımcının işine geliyordu çünkü yerli yatırımcı çok zayıftı. Fakat bir madde; devlet tekeli bunu kırabiliyordu. Bu sebeple bir çok şirket devlet desteğiyle ilk yıllarda kurulup zenginleştirildi.
3) Milli burjuva yaratımı için yapılan bu hamle elbette kendi nemalananlar grubunu yarattı (Şimdinin zengin aileleri içlerindedir). Siyasi ilişki ve kayırmalar ile bir kesim zenginleşti. Bunların bir çoğu kuvayi milliye askerleri, siyasileri ve destekleyicileriydi.
4) Lozan anlaşmasına göre Osmanlı devletinin bütün borçlarını T.C. ödeyecekti. Borç 1929 yılında ilk taksidi olan 15 milyon altın lira olmak üzere toplam 85 milyon altın liraydı.
5) Fakat anlaşma ilk 5 yıl iktisadi politikaları dondurmuştu. İthal ürünlere karşı rekabet edilememesi ülkeyi zorluyordu.
6) Yine anlaşma uyarınca yerli sermaye yeterince teşvik edilemiyordu. Devlet yapabilecekleri ölçüde yabancı sermayeyle mücadeleye girişti. Osmanlı zamanında satılan (borçlar dolayısıyla satılan ve el konulan aslında) demir yolları, madenler ve deniz ulaşımları yabancıların elinden satın alınarak yabancıların da işletmesi yasaklandı. (İleriki yıllarda süper müslüman olan Adnan Menderes, Süleyman Demirel, Turgut Özal ve yüce şef reis milli irade simgemiz Tayyip Erdoğan bu yabancılardan satın alınan ve satışı yasaklanan şeyleri yıllarca yasaları çıkartarak serbest bırakıp satmışlardı. AKP son mumu dikmekle beraber artık geri alım imkanı görünmemektedir. Çünkü bir savaşta bile 1923 yılı yakalanamaz geçmişolsun yani)
7) Şeker üretimi tek merkezden yapılmayarak yurdun çeşitli yerlerinde üretimi için çalışmalar başlatıldı. Zararına da olsa üretimi sağlandı. Çünkü bazı maddeler ülke için kritik öneme sahiptir. I.Dünya savaşında Osmanlı şeker ithalatı yapamayınca 30 bin yurtdaşı şekersizlikten ölmüştü. Bu sebeple zararına da olsa bazı kritik malzemeleri ülkeler üretir yabancıya satmaz ve korur. Bunlar; Un, et, şeker, tuz başta gelen yiyecek hammaddeleri olmakla beraber stratejik kaynaklar yani; su,elektrik ve yakıt millileştirilir ve korunur (en azından devlet sermayesi kontrolünde tutulur). Yıllarca yakın siyasi tarih bölümde de anlattığımız üzere bunların korunmasını isteyenlere komünist denmiş ve vatan haini ilan edilmiştir.
8) 1928 yılında gümrük fiyatları yeniden düzenlendi. Bu sırada dünyada 1929 ekonomik buhranı patlak verdi. Artık iktisadi olarak yeni bir politika belirlenmeliydi.
9) 1924-1929 arasında her yıl ortalama olarak tarım %16, sanayi %8,5 büyürken GSMH %10,9 artmıştır. Bu büyüme savaş sonrası olduğundan çok iyi bir gelişme yaşanmadığını göstermektedir. 5 yıllık anlaşma elini kolunu bağlamış gibi görünüyor devletin.
10) Aşar vergisi 1925 yılında kaldırılıyor (ki bütçenin %22’si Aşar Vergisi). Şeker, gaz yağı vb. şehir malzemeleri vergileri artırılarak fark kapatılmaya çalışılıyor. Yani köylüden üretim isteniyor. (Şimdiki gibi dünyanın en pahalı benzinini, gübresini, elektriğini vererek ilk fırsatta ithal ürünü kapıya dayıyarak sahte üretim bezirganlığına girilmiyor)
Evet görüldüğü gibi ülke Osmanlı devletinin girdiği ekonomik sömürgeden kurtulmaya çalışmakta fakat yapılan Lozan anlaşması sebebiyle iktisadi kalkınma ilk 5 yıl yapılamıyor. Mustafa Kemal elbette bu anlaşma maddesini kabul edilemeyeceğini dile getirmiştir. Fakat cumhuriyet o kadar kötü durumda ki bu bağlayıcılığa rağmen en az 10-20 yıl barış ile kalkınmaya geçme isteği savaştan daha cazipti. Zaten 1929’daki iktisadi avantajları ele geçirir geçirmez büyümeler katlanmaya başlıyor. Ülkemiz hiç bir döneminde 1929-39 yılındaki büyümeyi yakalayamamıştır.
Yakın tarih kısmında anlatmıştım. 1950’li yıllarda Adnan Menderes döneminde yardım ayağıyla ülkeye tam anlamıyla yerleşen ABD, ülkemize bol bol yol yaptırıp borç paralar vermekle beraber bir çok noktada üsler kurmuştur. İşte 1960 darbesinden sonra tekrar yerli ekonomi ve milli kalkınma modeline geçmek için harekete geçen askeri komite yönetimden fiilen çekilse de seçim sonuçları beklendiği gibi gitmedi. Menderes’in vekil kadrolarının bir bölümü ve destekçileri Süleyman Demirel’in kurduğu yeni AP’ne geçmişti. Halkta hemen koşa koşa onlara oy verince askeri yönetim perde arkasında durarak 5-6 yıl daha ülke yönetiminde etkili olmaya devam edecekti.
Menderes’in MİT’e ve artık nereye soktuğu belli olmayan yerlere yerleştirdiği ABD varlığı denetlenemiyordu bile. 1950-1960 yılları arasında “ya MİT içinde ABD ajanları varmış, üslere karışamıyormuşuz efendim nedir aslı?” diye sorduklarında Menderes halktan aldığı oylara güvenip bunları hiç kaale almıyordu. Neyse darbe sonrası dönemde bunlar araştırılırken şöyle bir olay cereyan etmişti;
1963 yılında 3.Ordu komutanı Refik Tulga paşa Adana’da bulunan İncirlik amerikan üssünü kontrole gider. İçeride ordu komutanına kafeteryaları, yemekhaneleri, çeşmeleri falan gezdiriyorlar. Paşa etrafı tel örgüler ile çevrili olan gerçek üssün içine girmek isteyince “hoop dur bakalım” diyorlar. Ordu komutanı şaşırıyor. ABD’li albay “buraya ancak Amerikan uyruklu askerler girebilir giriş yetkiniz yok” diyor. Paşa “bu bizim hükümranlık haklarımızı ihlaldir biz ülke topraklarındaki her noktaya girmeye yetkiliyiz” deyince albay “imzaladığımız ikili anlaşmalar gereği girme yetkiniz yok efendim” diyerek ordu komutanını içeri sokmuyor.
Yaşanmış bu gerçek olaydan da anladığımız üzere pek muhterem sayın Adnan Menderes efendinin hiç kimseye sormadan gizlice yaptığı ikili anlaşmalar neticesinde ülkemizdeki ABD üsleri kesin ve net suretle ABD toprağı olarak kabul edilmiştir. Bunun ile ilgili bazı yerlerde bahsini açmıştım. Yani bu ne demektir? İncirlik hava üssüne ABD’nin izni olmadan hiç bir şekilde “giremezsiniz” demektir. Ne konulduğu, ne yapıldığı, nasıl davranıldığı vb. durumlara karışamazsınız demektir. Bu olaydan 10 yıl evvel bunların doğruluğu sorulduğunda kimseyi iplemeyerek bildiğini okuyan Menderes “Devlet sırrı” demiş ve halktan çoğunluk oyları alınca umarsızca hareket edilmiş ve bu duruma gelinmiştir.
İkinci bir örnek 1976 yılında yaşanmıştır. Kamu oyunda ABD-Sovyetler gerilimi konuşulurken ABD üslerinin içinde hangi silahlar olabileceği tartışılmaya başlanmıştır. ABD üsleri içerisinde nükleer füzelerin olduğu şüphesi üzerine dönemin başbakanı Süleyman Demirel sıkıştırılmıştır. Demirel ilk başlarda “devlet sırrı” kelimesinin arkasına sığınmış ve sonrada gazetelerin ve televizyonların önünde “şerefi ve onuru” üzerine konuşarak kesinlikle nükleer füzelerin bulunmadığını açıklayıp milletimizi rahatlatmıştır. Çünkü insanlar olası ABD-Sovyetler savaşında ilk vurulacak noktaların buralar olduğunu beklemektedirler. Fakat Süleyman Demirel bu iddiaların asılsız ve bunu söyleyenlerin “kökü dışarda ajanlar” olduğunu dile getirmiştir. Bunu iddia edenler vatan hainliği mertebesine kadar indirilmiştir.
Uğur Mumcu bu açıklamanın peşini bırakmamıştır. Adım adım araştırmalarını yaparak ABD üslerinde farklı şehirlerde kesin olarak nükleer başlığa sahip füzeler olduğunu yazmıştır. Mumcu yazılarında “Devlet Sırrı” kavramını da irdelemiştir.
Sonuçta yıllar sonra Sovyetler dağılmış, ABD eski defterleri açarak hangi ülkelerde savunma için neler yaptığını anlatmıştır. Ülkemizde Mumcu’nun “füze var” dediği, Demirel’in “onur ve şeref sözüyle yok” dediği “nükleer füzelerden” tam 16 adedinin bu tesislerde bulunduğu resmi olarak açıklanmıştır.
Devlet sırrı; ulusun güvenliği ve çıkarları doğrultusunda yapılan eylemler bütünüdür. Fakat kimin çıkarları doğrultusunda yapılır bu eylemler? Özgür ve tam bağımsız bir devlet yapısının yaptığı gizli şeyler olabilir. Bunlar ajanlar, özel savunma dosyaları, görüşmeler vs. olarak kabul edilecek şeylerdir. Kimin çıkarları doğrultusuna hizmet ettiği tam belli olmayan, ülkenin şimdiki ve gelecekteki konumunu tehlikeye sokabilecek hal ve hareketler ise “devlet sırrı” kapsamına girmemektedir!
Sap ile samanı birbirine karıştırmamakta yarar vardır. Seçilmiş her hangi bir hükümet “devlet sırrı” güvencesine sığınıp hiç kimseye söylemeden; parsel parsel bir yerleri başka bir ülkeye satamaz, başka bir ülkenin iç içişlerine karışamaz, hükümetini yıkmaya çalışamaz, her hangi gayri meşru bir sivil/askeri örgüte dolaylı/dolaysız destek olamaz vs. Bu yaptıkları ancak bağımsız yönetimsel ayakların tartışmaları ve karşılıklı fikir alışverişleri göz önüne alınarak yapılabilir. Bunlar kayıt altına alınır ve ileride işler boka sarar ise meclise hukuksal olarak hesap sorulur. Demokratik hukuk devletleri böyledir böyle olmakta zorundadır.
Öyle görünüp yukarıdaki şeyleri el altından veya alenen yapan devletler “terör” devletleri olarak adlandırılır. Bu hükümetler ve başkanların yaptıkları ülkelerinin üzerlerine yapışır. En büyük örnekleri Rusya, ABD ve İsrail devletidir. Yıllardır her yerdeki hükümetleri devirmeye çalışır, terör örgütlerine kaynak sağlar, ürettiği silahları satar, savaş çıkartır, darbe yaptırır, sivilleri öldürür anlat anlat bitmez.
Türkiye’nin çizgisi ABD veya Rusya veya her hangi kapitalist devlet düzeyinde değildir ve olmamalıdır. Biz komşu devletlerimiz ile savaşmamayı öncelik kabul eden, barışçıl amaçlarla savunma temelli bir cumhuriyet kurduk. Agresif yapı ve orta doğu karmaşası Osmanlı devletini parçaladı. Bundan dolayı ayrı bir devlet sistemi ve dünya görüşü üstüne inşa edilen devletimizin seçilmiş hükümetleri öyle her istediğini yapamaz.
Ve kusura bakmayın PKK terör örgütüne başta ABD olmak üzere Irak, İran, Ermenistan, Yunanistan, Suriye yataklık ve yardım yaptığını unutmadık. Onlara bunu yaptıkları için küfür ettik ve terörden beslendiği için bu ülkeleri lanetledik. ABD’nin bir çok kez PKK örgütüne silah verdiği ortaya çıktı. Ama ne oldu bir şey olmadı.
Sen seçilmiş ülkenin cumhurbaşkanı; üzerinde “yiyecek ve ilaç” yazan tırlar ile MİT personellerini kullanarak ister Türkmenlere, ister Papoa Yeni Gine’lilere silah gönder farketmez bunu öyle “Devlet Sırrı” kisvesine sokarak yapamazsın! Hadi gizli işler çevirdin “kim çevirmedi ki?” dedin gerçi “kim çalmıyor ki?” diyen halkta arkanda ya hadi böyle diyerek hareket ettin. Bu ortaya çıkınca “neden yaptığını” açıklayıp halkı ikna etmen gerekirken sen “neden ortaya çıkartıldığını” açıklayıp gazetecileri içeri tıktın.
Tutuklamak için seçimi bekleyip kazandıktan sonra emirle Can Dündar’ı tutukladılar ve uzun süre de çıkamayacak gibi görünüyor. Çünkü henüz dava bile açılmadı. Direk vursaydınız aslında fazla uğraşmayıp. Fakat siyasi tarihimizde bu gibi bir çok olay yaşandı ve bir çok büyük gazeteci bu şekilde hapislerde yıllarını geçirdi. Onlar tarihte büyük gazeteci olarak kaldı. Kaybeden siz olacaksınız yani.
Bu ülke cumhurbaşkanının ve çevre bakanlarının kişisel egolarını tatmin ve duyarsızlıkla hareket etme yeri değildir. Yapıyor isen yakalanmayacaksın bu kadar basittir.
Son olarak “bu devlet sırrı efendim elbette yayınlayanmayacak ülke çıkarları bık bık” diyen arkadaşlara söyleyelim o zaman; Ne zamandan beri gizlice yapılan uluslar arası silah kaçakçılığı ülke çıkarları içerisine sokuldu? Sen ABD misin İsrail misin? Kimsen sen? Terörist misin? Silah tüccarı mısın? Dün söylediğinin bugün tersini söyleyen hükümetin açıklamasına mı inanıyorsun? Dün böyle bir tır yok diyen adam bugün “gidiyor ne var lan göndeririz sana mı soracağız?” diyor dün “türkmenlere gitmiyordu vallahi ve billahi” diyen adam bugün “vallahi ve billahi Türkmenlere gidiyor” diyor geçmiş AKP sıralarına.
Ama bunları da tarih yazıyor. İstediğiniz kadar satın alın basın yayını. Yine yazacak yine yazacak yine yazacak. Vekil transferlerinizi, yolsuzluklarınızı, kadrolaşmalarınızı, soygunlarınızı yazacak yazacak yazacak. İstersen %99 oy al öleceksin ve öyle bir tokat yiyeceksin ki Allah katında hakkını yediğin insanların ellerinden nasıl kurtulacaksın bakalım. Senin kişisel egoların ve fevri davranışların yüzünden ölen her insanın kanının hesabını vermeyeceğini mi sanıyorsun?
1) Genel seçimlere büyük bir Kıbrıs Gazıyla giren Ecevit belkide o zaman için doğru olanı yaptı ama seçimler istediği gibi gitmedi;
CHP %41,4, AP %36,9, MHP %6,4, MSP %8,6 oy aldı.
2) Ecevit en fazla oyu aldığı halde tek başına iktidar olamıyordu. Kimse CEHAPE ile koalisyona girmek istemiyor ve işi yokuşa sürüyordu. 1978 Ocak ayında II.Milliyetçi Cephe hükümeti gen soru ile düşürülerek (ülkede istikrarsızlık, çatışma ortamı dolayısıyla) Ecevit tarafından yeni bir hükümet istemsiz kuruluyor.
3) Ecevit ABD ile görüşmelerde bulunsa da ambargo kaldırılmıyor. Oda “eeeh o zaman Sovyetlerle kanka olurum bundan sonra” diyor. İşte bu hareketi sonrası ipler kopuyor. Malatya belediye başkanına bombalı bir paket gönderiliyor ailesiyle beraber parçalanıyor. 22 Aralık 1978 Maraş’ta tarihe “Maraş Katliamı” olarak geçen bir mezhep saldırısı yaşanıyor ve 109 kişi ölüyor 176 kişide ağır yaralanıyor.
4) Halk baktı devletin bir şey yapacağı yok kendisi mahallelerde direniş komiteleri kurarak kendi güvenliğini sağlamaya çalışıyor. Halkın polise ve askere fazla güveni yok artık. Komünistlik ve faşistlik adı altında çatışmalar, ölümler gırlar gidiyor.
5) Bu arada “neden bu kadar gerilim” diyorsunuzdur. Çünkü ABD’nin ülkede gerçek müttefiki kalmıyor. Ambargonun kaldırılmasını isteyen Milliyetçi Cephe hükümeti ABD’den yine red cevabı alınca ABD üstlerini kapatıyor! İnanılmaz karardan sonra işte ülke yangın yerine dönüyor aslında. ABD bu tarihten sonra MHP-CHP ekseninde halk katliamını içlerine 1950 yıllarında yerleştirilen MİT ajanlarını kullanarak gerçekleştiriyor. Elbette darbe yıllarına kadar. Olayların darbe sonrası bıçak gibi kesilmesi bunun bir kanıtıdır gerçi çok kanıt var. Günümüzde devlete güvensizliğin sebebi yine MİT içerisindeki ajanlardır. Artık kim kimdir bilemiyoruz onun için Adnan Menderes ve devamı olduğunu iddia edenlere soracağız öbür dünyada.
6) 14 Ekim 1979 yılında hükümeti tekrar kuran Demirel IMF’nin manyak para politikalarını ülkeye uygulamaya başladı. Ülkenin bu politikalar ile ilerlemeyeceğini mantıklı insanlar biliyordu da işte bunu sunan kimdi? Adını duymuşnuzdur; takunyalı kardeşlerden birincisi Turgut ÖZAL
7) Sonunda 12 Eylül 1980 darbesi sonrası ülke yeni bir anayasa ile ABD ve onun hükümetlerinin ekseninde daha rahat yönetilmeye başlandı. Süleyman Demirel sonraki yıllarda bazı yazı ve röportajlarında “kendisinin çok fazla kullanıldığını, demokrasi ve insanlık için daha fazla şeylerin yapılması gerektiğini” söylemiş ve geçmişte yaşanan bazı şeylerden dolayı pişman olduğunu dile getirmiştir. Gerçekten Süleyman Demirel özellikle Cumhurbaşkanı olduktan sonra oldukça demokratik ve uzlaşmacı bir lider haline gelmiştir. Artık anayasayı veya insan hakları bildirgesini mi yuttu bilemiyoruz.
8) Demirel’in son kullanma tarihinin bitmesiyle meydanlarda anti ABD ve anti komünist gençlerden oluşan karmaşık ortamın temizlenmesi, yeni bir Türkiye gençliğinin bilinçli inşasına başlanması gerekiyordu. Nasıl ki 1960 darbesiyle sendika kurma, sivil toplum kuruluşlarına özgürlük, yeniden bağımsız üniversite ve bilimsel eğitim, özgürlükçü bir anayasa ve örgütlenme, anaysa mahkemesi falan getirilip halk hareketi devam ettirilmeye çalışıldıysa, 1980 darbesinden sonra da tam tersi “fazla düşünmeyen, etliye sütlüye karışmayan, dini ve eleştirisiz sorgusuz eğitim” sistemi yaratılarak 1960 yıllarının yarattığı gençlerin oluşması engellendi. Çünkü bu gençler farklı dünya görüşlerine sahip olsalar da geçmişten gelen din/kültür yapısından dolayı ister “dindar” ister “solcu” veya ister “milliyetçi” olsun her zaman özgür ve tam bağımsız bir ülkenin yaşamasının hayalini kuruyorlardı. Emperyalizme karşı durmaya çalışan bu gençler ABD güdümüne giren ordu vesayeti yüzünden işkenceler gördüler, hapis yattılar, sürgün edildiler.
9) Çoğunun sol görüşlü aydın olması dikkate değer bir tespit olacaktır. Bunun en büyük sebebi ise çoğu aydın, yazar, şair, düşünür ve gazetecinin “solcu” veyahutta “komünist” olarak damgalanmasından ötürüdür. Ülkenin izlediği emperyalist yolu dile getiren, petrollerini, madenlerini, şirketlerini, bankalarını vs. “yabancı teşebbüs yatırımcısı yatırım yapıyor” diyerek onları satan/devreden, sattığı için müdürlükler, evler, arsalar, şirketler alan böyle bir siyasi/askeri çıkar çevresini eleştiren insanlara takılan yaftadır. Yapılan yolsuzlukları, vurgunları, birden zengin olan siyasetçileri ile yine ve sürekli aynı çerçeveye kandırılarak oy veren eğitimi düşük bir halk kitlesi ve elbette bundan nemalanan işini gören orta/üst tabaka kesimin iktidarlarına sahne olmuştur. Bu rastlantısal değildir. Yani 1955 yılında “ABD emperyalizmine karşı duralım” diyene “ne yani komünist mi olalım” cevabı, 1975 yılında “yeğeninizin hayali ihracatı için devletten haksız kredi verilmiş sayın Demirel” diyene “vermişsek biz vermişizdir” cevabı, 2015 yılında “yolsuzluk yapılıyor” diyene “yol yaptık beğenmiyor musunuz?” cevabı verenler değişmiş midir?
10) Yakın siyasi tarih çok yakına gelmeden bitirilir arkadaşlar. Ben 1990 yılına kadar yazmayı düşünüyordum ama ne bileyim. Şimdi siyasi olarak etkileri bu yıllara dayanacağı için pek girmek istemiyorum. Ama Demirel sonrası darbe ile yerleştirilen “Ilımlı İslam” yapısının sonuçlarını şimdi yaşıyoruz işte. Uğur MUMCU’nun taaa 1977 yıllarındaki yazılarında sivriltilen Korkut ve Turgut ÖZAL kardeşlere değinmesinin nasıl 1990’lı yıllarda ete kemiğe büründüğünü görüyoruz. Neden diyorum? Çünkü sivriltilen bu kardeşler 1977 yılında mal varlıklarının kısıtlı olduğunu kendileri açıklamışlardı Uğur MUMCU’nun yazısından biliyorum. 1977 yılında “iki evim ve otomobilim var başkada Allah’a hesap veririm” diyen bu “takunya kardeşliği” gelişen 15 yılda yani 1992 yılında sadece gayrimenkul servetlerini 50 katına çıkarttıklarını açıklamışlardı (154 ev!). İşte onlar bunu açıklarken benzer yıllara yakın tarihlerde Tayyip Erdoğan’da parmağındaki yüzüğü çıkartarak “bütün servetim bu yüzük” dedikten bir kaç yıl sonra “Eğer duyarsınız ki Tayyip Erdoğan çok zengin olmuş, bilin ki haram yemiştir” diyecektir. 1999 yılında söylediği bu sözden ne tesadüftür ki 15 yıl sonra yani 2014 yılında ülkenin en şatafatlı binasına daha doğrusu sarayına geçmiş bize sırıtmaktadır. Mal varlığı tam bilinmemektedir elbette ama gelen gideni aratırmış.
11) Bir diğer ilginç nokta orta doğu ile yakın ilişkiler kuran ülkemizin başbakanlarının enerji bakanlıklarına kendi tanıdıkları veya mümkünse yakın akrabalarını özellikle geçirmeleridir. Korkut ÖZAL darbe sonrası hemen Enerji Bakanlığını almış ve birden ailecek zenginleşmiştir. Akabinde Tayyip Erdoğan’ın damadını Enerji Bakanı yapması şaşırtıcı mıdır? Bunun takdirini de size bırakıyorum. Bildiğimiz bir şey varsa dünya petrol şirketleri ve onun ile yakın ilişkiler kuran bu adamların zenginleşmesi ve yapılan anlaşmalarla neler döndüğünün saklı kalmasıdır. Enerji Bakanları ve devlet başkanlarının şirket/ailesel ilişkileri 1977 yılından itibaren ÖZAL ailesi için ortaya konulmuştur. İlişkiler genel olarak Orta doğu petrollerinin Türkiye’ye taşınması ve buradan İsrail ortaklığında diğer ülkelere satışını kapsamaktadır. Petrolün gelişi ve taşınma izinleri işte bahsettiğimiz “aile şirketleri” tarafından organize edilmekte ve kaymağını yemektedirler. Bu halk tarafından bilinmekte midir? Ders alınmış mıdır? Halk “nasıl oluyor da petrol şirketlerinde yöneticilik yapanlar her zaman ülkede enerji bakanlığına oturuyor aile zenginleşiyor” demiş midir? Bu ülke sormayacak ama Allah soracak hesabını kaçış yok.
12) Yani… yani değişen bir şey yok. Aziz Nesin’in ünlü “Zübük” tiplemesi vardır. Halkı kendi çıkarları doğrultusunda “cami yapacağım baraj açacağım ey müslümanlar” diyerek kandıran Kemal Sunal’ın da filminde oynadığı ünlü bir kitaptır. Onun gibi siyasi yaşamımız. Zübük sürekli değişiyor. Gelen mal varlıklarını kat be kat artırarak siyasette yüzünüze gülüyor, onu asgari ücrete eşek gibi çalışan adam savunuyor. Bu böyle devam ediyor çok partili yaşantımızda. Ayrıntılarına girmediğim siyasi haritada konuşulan gündem maddeleri de aynıdır. İşte “bor maden rezervinin yüzde bilmem kaçı bizde” den tutun “Ayasofya’yı cami yapalım” tartışmasına kadar boş beleş muhabbetlerle gündem geçiyor onlar zengin oluyor ve ülke borca batıyor. Diğer nokta ise sürekli bir “dünya liderliğine” soyunmamız! Dünyanın bizim yönetimimize, adaletimize, dinimize ihtiyacı varmış havası yaratılarak yaratılan aşağılık kompleksinde mutlu olan boş tartışmalarla geçen ömürler. Sürekli bir gösterişte İsrail/ABD düşmanlığı fakat perde arkasında petrol şirketleriyle ortaklıklar/yöneticilikler ve İsrail/ABD dostluğu. Ne diyelim uzatmadan siyasi durumu burada noktalıyorum. Belki 1990 yıllarını sonradan ekleyebilirim. Eline Kuran alıp kent kent “Allah’ın kitabından ayetler okuyan” darbeci bir paşayı anlatmak lazım yanide çok yakın. Şimdi tekrar cumhuriyet başlangıcına gidelim ve Osmanlı devletinin iktisadi yapısını, cumhuriyetin ekonomik kalkınma hamlelerini, çok partili rejim döneminden sonra yapılan düzenleme/yatırımları anlatalım. Ondan sonra da kültür/sanat atılımlarını aynı sırayla anlatarak bahsettiğim Siyasi/İktisadi/Kültür tarihi serimizi sonlandıracağız arkadaşlar.
Ordu mücadele etmeye çalıştığı kah iç hesaplar, kah ülke yönetimi falan derken 1965 yılına kadar geliniyor. 1965 seçimleri ile yeni bir dönem başlıyor;
1) 10 Ekim 1965 genel seçimleri AP %53 ile açık ara kazanırken CEHAPE %28,7 TİP ise %2,9 oy alabiliyor. Yani bir kısmı eski Demokrat Partili olan yeni bir parti aynı oyları alarak yeniden iktidara geliveriyor. Yani abi “nasıl oluyor ya halkın yarısı oy veriyor bunlara” sorunuzun cevabı burada. 1950 seçimlerinden beri (eğer başka bir sağ parti oyları bölmez ise ve kuvvetli bir lider var ise) oyları alıyor ve ülkeyi yönetiyor. “Ahhh o yıllar yok mu ekmek kuyruklarıııı” dönemi çook eskiden II.Dünya Savaşı veyahutta ABD’ye kafa tutulan Ecevit/Erbakan hükümetinin yediği ambargodan dolayı olmuştur. ABD’ye kafa tutan ambargoyu yemiş, kredi alamamış, ekonomisiyle oynanmıştır. Ülke 65 yıldır bu adamlar tarafından yönetilmektedir lakin bütün kötü yönetimin suçu karşı taraftadır. İktisadi politikalarda açacağım buraları.
2) Ekonomik canlanma oluyor hemen (dikkat edersek ABD yanlısı orta sağ parti iktidara gelince hep ekonomik canlanma görülür. Bu yurt dışından akan paralar ile sağlanan sahte rüşvet paralarıdır) Dünya ekonomik ilişkilerde bir yumuşama yaşanıyor. Yurt dışlarında “ooow sayın Demirel” manzaraları falan. Ulan ne oldu da birden kucak açtınız ülkeye? Montaj üretimin artması ile tıpkı DP ilk yıllarındaki gibi halkın adamı “Çoban Sülo” imajı seviliyor. Fakir bir aileden gelen köylü Çoban Sülo alıyor şapkasını ve geziyor meydanları. “Ben köylünün yanındayım, ben yol, baraj, hastane, cami yapacağım eski dinsiz günler geride kaldı” diyor. Tabi bizim İslam Köylü fakir bir ailenin müteahhit çocuğu Sülo öyle değil ileride çıkacak bunlar. Amerika’da okuyan, Morrison şirketlerinin Türkiye sorumlusu olan Sülonun daha sallayacak çok şapkası olacak. Ama komik adam canım. Merak edenler için geniş özeti bir başka yazımda. Ha birde “bu adamlara kim oy verdi, bunlarda %50 almışlar nasıl oluyor?” diye sorarsanız kimseyi bulamazsınız karşınızda. Hepsi bunlara küfürler eder. Ama gider yine benzeri %50’yi bulur. Bu tarihin tekerrürüdür başka bir şey değildir.
3) Karşı cephe muhalefet edenler baraj/yol değil daha çok sosyal adalet ve özgürlük talep ediyor bu yıllarda. Halkta bunları istiyor ama ilk önce ekmek/su onlar için daha önemli. Hele barajlar yapılsın, hastaneler açılsın da sonra bakarız demokrasi falan.
4) CEHAPE bu hezimetten sonra kendi içinde yeniden bir yapılanmaya gidiyor. Yeni başkan Bülent Ecevit olurken partiyi ilk defa ortanın solu olarak nitelendiriyor (Şimdide Kılıçtaroğlu var benzerler aynı tas aynı hamam)
5) Türkiye İşçi Partisi ilk defa meclise girerken mecliste özellikle toprak reformunu, imzalanan ikili anlaşmaların iptalini, petrol/madenlerin millileştirilmesini, yabancıya teşvik kanunun iptalini vs. istiyorlar. Elbette Süleyman Demrel “böyle isteklerin ülkeyi ancak komünistliğe götüreceğini” söyleyerek tınlamıyor. “Büyük Türkiye” palavrasını ilk ortaya atan Süleyman Demirel oyunu görüyor yani! 1971 yılındaki askeri muhtırada TİP partisinin başkanı Behice Boran ve bir çoğu komünistlikle suçlanıp 6-15 yıl hapis cezası alıyorlar. Dönem komünist avı yani.
6) CKMP yani Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi şimdiki MHP’nin eski versiyonudur. Küçük toprak sahipleri ve esnafın çıkarları için hareket eden CKMP sonradan beklediği desteği bulamayarak küçülüyor. 1961 darbesinin radikal subayları (14 veya 15 adet) sürgün edilmişti ya. İşte bunlar geri geldiği zaman destek alıp MHP oluşumuna zamanla giriyorlar.
7) MHP kapitalizm/komünizme karşı, %100 yerli milli özgür bir Türk toplumu (Dokuz Işık) ile yeniden dünyaya egemen olan bir yapıyı istiyor (auuuuuuuu) Çoğunluğu vatansever, milliyetçi, gözünü kırpmadan canını feda edecek kadar yürekli ama biraz çabuk gaza gelen genç bir Anadolu tayfasından oluşuyorlar.
8) MNP yani Milli Nizam Partisi ise Anadolu’daki orta/küçük iş yeri sahiplerini temsilen kuruluyor. İTÜ öğretim üyelerinden Erbakan hoca efendinin partisi “Müslüman Türkiye” iddiasıyla yola çıkıyor. Mülkiyete karşı, helal kazançlı ama özel teşebbüse yönelik bir yapı bu. Ağır sanayi hamlelerini destekleyen, Avrupa Ortak Pazarına girmek istemeyen, özgür müslüman bir devlet isteyen kişilerden oluşuyordu. Parti kurulduktan birkaç yıl sonra Laikliğe aykırı olduğu için kapatıldı. (vay sen misin özgür müslüman yapı isteyen yani)
9) 60-70 yılları arasında işçi sendikaları ve özerk üniversiteler sayesinde sivil siyasette bu yapı içerisinde bulunmakta. Bunlar daha çok özgürlükçü/bağımsızlık hayaliyle hareket eden yine vatanını milletini seven gençlerden oluşmakta. İlerleyen yıllarda bazı grupları Leninist/ Maozist yapının denetiminde hareket edeceklerdir.
10) ABD karşıtı eylemler ve sivil örgütlenme, iktisadi hayatta Demirel ile gelen rahatlamaya rağmen yinede kırılamamıştı. İşte geçen 5 yıl sonunda 12 Mart 1971 yılında ordu bir muhtıra yayınladı. Görünüşte iktidardaki AP ve Demirel’e yönelik olan bu muhtıra aslında farklı bir yere darbeyi indirecekti.
11) Tıpkı Menderes zamanında olduğu gibi ordu içerisinde kapitalizm karşıtı özgür Türkiye isteyen genç askeri örgütlenmenin palazlanmasına karşı dönemin genel kurmay başkanı ve kuvvet komutanları bu sefer beklemeden harekete geçerek yönetime el koymuşlardır. El koyuşun peşinden işte bu özgürlükçü çerçevedeki 5 paşa, 1 amirali ve 35 albayı ordudan atıyorlar. (muhtemelen ABD bunu planlamıştı). Bu ordudan atılan ve sadece özgür bir Türkiye isteyen vatansever adamlara sivil hayatlarında bütün kapılar kapanmış çoğu işsiz güçsüz sürgün hayatı gibi bir ülkenin kayıp hayaletleri olmuşlardır.
12) Peşinden yapılan bu müdahalenin amacı ülkede artık gittikçe palazlanan kapitalizm karşıtı, yeni devletçi, milli kalkınma yolundaki aydın, gazeteci, yazar, hoca vb. kişileri ya “komünist” ya “Atatürk düşmanı” ya da “Turancı” diyerek içeri atmaktı. (İlhan Selçuk ve Uğur Mumcu mesela atıldı çok var). Yani özetle 60 sonrası ülke düşünmeye başladı. Özgürlük hakkı talep edilmeye başlandı ve buda ABD’nin işine gelmedi. İstediğiniz tarafa yaslanın. İster Erbakan ile “bağımsız bir müslüman ülke” ister Türkeş ile “bağımsız bir türk ülkesi” ister de Ecevit ile “bağımsız bir sosyal ülke” kısmında yer alın aynı sonuca ulaşırsınız; Milli sermayeye dayalı, yerli malına önem veren, markalaşan, dışa mümkün olduğunca az bağımlı olan, milli madenleri/fabrikaları/şirketleri olan bir ekonomik politika istiyorlar. Düşünsel olarak ise ayrım dindar/türkçü/sosyal olmak üzere farklılaşıyor. Lakin temelde aynılar bu partiler aslında. Kim değil? Onuda anladınız siz..
13) 17 Mayıs 1971’de İsrail başkonsolosu THKP-C tarafından kaçırılınca kadim dostumuz İsrail’e çok ayıp edildiğini düşünen paşalarımız bunu bahane ederek sayısız kişiyi tutuklattı. Artık kim varsa “sen teröristmişsin gel bakayım” diyerek içeri alındı (Beyaz toroslara selam olsun)
14) Bakın bu askerlerin yaptıklarını dikkatli okuyun lütfen. AP-CHP’nin temsil ettiği tarafsız bir başbakan (oda Nihat Erim anasını satayım) tarafından yönetilen 14 kişilik teknokratlar kabinesi ülkeyi yönetmeye başladı. (Kabileye dönüş yani bir nevi)
15) Fakat 1961’in özgürlükçü anayasası ile tekrar başlatılan toprak, eğitim, bağımsız adalet, milli enerji ve maden reformlarının hepsi durduruldu. (parlamentoda)
16) CEHAPE başkanı Bülent Ecevit “bu nedir lan sirk yaptınız” diyerek istifa etti. TİP söyledik kapatıldı vekilleri 5-16 yıl hapis yedi, MNP laiklikten kapatıldı, ABD/NATO karşıtı sözler söyleyenler tutuklatıldı ve yargılandı (İşte ben buna darbe derim)
17) Krizlerde anayasaya saldırma modası değişmedi. “Biz aslında var ya süper şeyler yapacağız ama anayasa izin vermiyor abi” diyenleri destekleyerek çok güzel ve özgürlükçü olan 1961 anayasasının 3/4’ünü değiştirdiler. Gözaltı süresi 15 güne çıkartılırken, hükümet kontrolünde DGM (Devlet Güvenlik Mahkemeleri) kuruluyor. Yani bir nevi hükümetin yargısı lan ne güzel. (Hayırlısıyla 2015 seçimlerinden sonra başkanlık sistemiyle yeniden kurulur belki elleri ovuşturarak bekliyorlardır)
18) Sendikalar yasaklanıyor. DİSK, DEV-GENÇ, DDKO vb. yasal olarak kurulan sendika ve öğrenci dernekleri gizli örgüt kabul edildi. Mahir Çayan, Deniz Gezmiş bu dönemde silahlı örgüt olarak görüldü ve yargılandı.
Şeker'in Yeri 