Yakın İktisadi Tarih V

Bir önceki yazı için buradan

Arkadaşlar cumhuriyet 1929-40 arasında ihracat fazlası vererek küçük ama emin büyürken kapıya II.Dünya Savaşı dayanıyor. Haliyle buda hızımızı kesiyor ve Dünya ile beraber büyük buhranı atlatmaya çalışıyoruz. Bu devride mecbur yapılan vergiler ile köylü devlete çok kızıyor. Her kızgınlığın sonucunda yılana sarıldığımızdan olsa gerek Adnan Menderes’i kurtarıcı olarak görüyorlar. Yakın Siyasi Tarih bölümünde ayrıntısıyla yazdım. Kredi ve borçlar ile gelen göstermelik büyümeyi gerçek zanneden milletin tokadı yemesi 10 yılı buluyor. Devam edelim;

II.Dünya Savaşı 1940-1945

1) Savaş tehlikesine karşı erkekler askere alınmış, alınmasıyla beraber üretim düşmüştür.

2) Kültür atılımları bölümünde işleyeceğim köy enstitüleri yatırımları bu sebeple tam entegre olamamış ve toprak reform hareketleri gecikmiştir.

3) Piyasa bozulan fiyatlar sebebiyle çalkalanmış elbette her savaşta olduğu gibi toprak ağaları ve bağlantılı tüccarlar karaborsa, istifçilik ve rüşvet ile daha zenginleşmiştir.

4) Ekonominin düzeltilmesi için toprak ve varlık vergileri çıkartılmıştır. Vergiyi ödeyemeyenler kamplara işçi olarak çalışmaya götürülmüştür. Aslında ödeyemeyeceği biliniyor köylünün. Amaç üretim gücünün bu şekilde bir miktar artırılması.

5) Varlık vergisi yani şehirliden alınan toplam verginin hemen hemen yarısı azınlıklardan alınmıştır yani gavurdan. Buda verginin ırk/din ayrımıyla toplandığının kanıtıdır aslında.

6) Toprak vergisi orta/küçük köylü kesimine ise büyük yük getirmiş halk vergiden korkar olmuştur.

7) Bu yıllarda reel ücretler neredeyse yarı yarıya düşmüştür.

Savaş Sonrası Dönem 1946-1953 Yeni Dünya Düzeni Kuruluyor

1) Savaş sonrası ekonomik ve iktisadi durgunluğu giderebilmek için 1930-1940 arası büyüme odaklı 5 yıllık bir sanayi kalkınma planı açıklandı.

2) Sanayi hamleleri devlet tarafından öncülük edilerek yapılacak ve ekonomik bağımsızlık hamlelerine devam edilecekti. Fakat ne oldu? Bu açıklamalar ve planlardan sadece 2 ay sonra dolar 1,28 liradan 2,8 liraya fırlayıverdi! Bak sen şu işe!

3) Bu devletçi planın ABD yanında yer alan bir ülke tarafından uygulanamayacağı anlaşılmış oldu. CHP içerisindeki devletçi nitelendirilen akımlar 1947 yılında temizlendi.

4) Özel teşebbüse açık olan bu yeni iktisadi anlayışı CHP’de DP’de destekliyordu. Sadece CHP devlet tesislerinin özelleştirilmesini istemiyordu. DP parti ise “parayı göster babamı da satarım” modundaydı.

Her şeyi satacağım. Memleket işgal ediliyor diyorlar. Evet, çağırıyorum; Amerikalı’yı, Rus’u işgale çağırıyorum. TÜPRAŞ’ı Ruslara veremezmişiz; onlarınki para değil mi? Parayı veren düdüğü çalar. Devletin elinde ne varsa satacağım. Müşteri gece gelse, yatağımdan kalkar pijamalarımla gider satarım.’’

Maliye Bakanı Kemal Unakıtan

5) Buraları iyi okuyun arkadaşlar. Hop uyanın silkelenin. 1946’da 250 milyon dolar fazla döviz rezervi ve 100 milyon dolar dış ticaret fazlası veren ülkemiz ABD stratejisi gereği yardım almaya başladı. Tarihte bu yardımlara Truman ve Marshall yardımları denir. Aç oku onu da ben anlatmayayım.

6) Yabancı sermaye yatırımının olumlu etkileri abartılmış, ithalat sınırlamaları 1947-50 CHP hükümeti döneminde yavaş yavaş kaldırılmaya başlanmıştır. Ama asıl hamleler elbette “Demokrasi Şehidimiz” Adnan Menderes’ten gelmiştir. 1951 yılında Demokrat Parti döneminde “Yabancı Sermaye Yatırımları Teşvik Kanunu”, 1954 yılında “Yabancı Sermaye Teşvik Kanunu” ve yine aynı yıl “Petrol Kanunu” çıkartılmıştır. Kime çıkartılmıştır? Yabancılara. Kim hazırlamıştır bu kanunları? Amerikan petrol şirketlerinin avukatı Max Ball. “Lozan anlaşmasına göre petrol aramamız yasaklandı” diyen güzel kardeşim; 1926 yılı Petrol Kanunu yasasına göre “Türkiye’de petrol arama ve işletme hakkı Türkiye Cumhuriyeti’nindir”. O yasa yabancı petrol şirketi avukatı tarafından hazırlanan bir kanun ile Adnan Menderes döneminde kaldırılmıştır. Ulan yordunuz beni ya hep duyuyorum yeter artık söylemeyin şu lafı artık. Zaten bu yıllarda entellektüeller ülkenin değişik noktalarında ABD, İsrail, İngiliz vs. adamların harıl harıl bir şeyler aradığını gördüklerinde “Adnan Menderes petrolleri yabancıya sattı” diye eleştirmişlerdir. İşte 1954 yılında medya da “ya biz arayacağız ama Lozan’da gizli bir madde var bu sebeple arayamıyoruz. Bu kanun ile başkasına çıkarttırıp biz alacağız” tarzı bir yalan ortaya atılıyor. İşte o yalanın peşinden 60 yıldır gidiyorlar el insaf artık. Meclis yasalarında madde madde çıkartılan bu yasalar vardır.

7) Bu yıllarda ABD’li danışmanlar ekonomi politikalarını belirlemeye başlamışlardır. Zaman sonra ABD veya İngiltere’de okuyan türk danışmanlar bunların yerlerini almışlardır. Günümüz bakanları bunlar arasındadır. Hadi ipucu vereyim “Bu Bakara çok makara” falan diyen zatı muhterem mesela bunlardan birisi.

8) Dış borca dayalı ekonomik büyüme girişimine başlandı. 1947’de ithalat %100 artırılıyor ve vergi indirimleri getiriliyor. İhracat ise aynı kalmakta.

9) 1946 yılında 250 milyon dolar fazla rezerv ve yılda 100 milyon dolar cari fazla veren ülkede, 7 yılda cari açık 500 milyon dolara dayanıyor. Elbette Adnan Menderes’in bu açıkları çok önemli değil. Çünkü kankaları ABD ve saz arkadaşları “sen takma kafana Menderesciğim biz sileriz bu borcu” diyorlar ve siliyorlar elbette. Bunları eleştirirsen o tarihlerde “vay anarşist vay komunist” falan diyorlar. Yapılan propaganda ile ilgili ayrı bir yazı yazacağım. Maden Teknik Aramayı kapatıyorlar 1955 yılında. Onun yerine Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO) kuruluyor sonradan bunun başına kim geçiyor? Takunyalı kardeşlerin enerjik olan Korkut Özal elbette ki ileride İngiliz şirketlerin ülkemizdeki sorumlu müdürlüğünü yıllarca sürdürecek. Yani çıkartılan yasalar, ikili anlaşmalar ve imtiyazlar neticesinde işte bu arkadaki borçları siliyorlar. Allah belanızı versin sattığınız, yaptığınız, zengin olduğunuz o paralar ile cehennemde petrol kuyularında yanın inşallah.

10) Savaş yıllarından çıkan fakir halk bu dönemi “bolluk ve refah dönemi” olarak görüyor elbette. Tarım ürünlerinin fiyatları düşse de kredi/traktör gibi yeni üretim araçlarının yardımıyla ürün miktarları artırılıyor ve böylece çiftçinin geliri artıyor.

Sonraki yazı için buradan

Yakın Siyasi Tarih – XII – Demokrat Parti Sarsılmaya Başlıyor

Bir önceki yazı için buradan

14) Yunanistan ile bu yıllarda Kıbrıs sorunu çıkıyor. İngiltere hakemliğinde bağımsız bir garnizon kurularak kriz atlatılıyor.

15) 1957 seçimlerine bozulan ekonomik yapı ve anti demokrasinin gittikçe kuvvetlenmesiyle giriliyor. Fakat seçmen yine %48 oy vererek DP iktidarını devam ettiriyor.

16) Buhran çok büyük olduğu için IMF/Dünya Bankası politikaları uygulanmaya başlanıyor 1958. Fakat bu politikaların uygulanması elbette pek mümkün değil.

17) “Kriz yok yahu bunlar CEHAPE’nin oyunları” diye dolaşılırken 4 Ağustos 1958 yılında dolar 2,8 tl’den 9tl’ye hafif bir sıçrama yapıyor! Elbette bu dolar artışı ithalata dayalı ve dış borçlarla kurulan ülkede krizi körüklüyor. Mecburen yerli üretimin hamleleri yapılmaya çalışılıyor. Aklı başına geliyor gelmesine Adnan beyin ama geç kalmış artık.

18) ABD ile ilişkileri eskisi gibi olmayan ve batıdan aradığını bulamayan Adnan Menderes yüzünü orta doğuya doğru çeviriyor. 1958 yılında yaşananlar kendisi için çok kritiktir. Irak kralı II.Faysal ile yakın ilişkileri olan Menderes 14 temmuz 1958 sabahı uyanınca Irak’ta askerlerin krala darbe yaptığını ve cumhuriyeti kurduğunu öğrenmesin mi? Başlıyor “bana da darbe yapacaklar” demeye..

19) Artık iktidarındaki yanlış hamlelerin ve ekonomik buhranın ambele ettiği Menderes yakın çevresine sürekli “ordu bana darbe yapacak” diye söylenmeye başlıyor. CHP içinde bazı kişilerin “yapılan anti demokratik eylem ve bozuk iktisat politikalarının sonunda olacak şeyin darbe olduğunu” söylemesi üzerine Menderes iyice köpürüyor. “Darbeyi ve darbeciliği desteklemekle” suçladığı CEHAPE’yi “demokratik yapıyı bozmaya teşebbüs” kanunu ile suçluyor ve “sonunda darağacına gidersiniz ha ip hazır” diye tehdit ediyor.

20) “Orta doğunun lideri olacağız inşallah” diyerek yola çıkan, iktisadi ve ekonomisi Osmanlı zamanındaki gibi dış borca batmış olan ithalata dayalı ekonomik mimarın sahibi sayın Menderes’in hayalleri başka tabi. Bu sıralar Fransa’da 1958 yılında De Geulle seçimi kazanıyor. “Parlamenter sistemin yavaşlığını” eleştiren De Geulle “ülkenin başkanlık veya yarı başkanlık sistemine geçerek hızla yol katedeceğini” belirterek “Cezayir sorununu çözeceğim” diyor ve destek istiyor. İşte bizim Menderes kendisinin anti demokratik eylemlerine, çıkardığı yolsuzluğu suçlamayı kaldıran yasaları, muhalefetin mal varlığına el koymaları, basına uyguladığı sansür ve cezalar, 1954 seçiminden sonra yargı, ordu, polis ve memur bölümlerinde çalışanları emekli ederek yaptığı kadrolaşmalar, laik mesleki teknik eğitimden dini eğitme geçmesi, dini kullanarak oy toplaması, kendisi yaptığı halde “dini kullanıyorlar” diyerek rakip partiyi kapatması vs. çok var o kadar çok varki neyse bunları unutup sanki burası Fransa’ymış gibi “bende başkanlık sistemine geçeceğim” diyor ve ortaya atılıyor (Bizim ülkenin balık hafızalı olduğunu söylemiş miydim arkadaşlar?)

21) Adnan Menderes daha da ileri giderek “ülke zaten oldukça demokratik durumda, daha fazla baskı yaparsanız demokrasiye paydos deriz haa” diyerek bir tehdit daha savuruyor. “Vatan Cephesi” adı altında sivil bir örgüt kurdurtuyor. Bu örgüte üye olanların isimleri tek tek akşam radyodan okunuyor.

22) İnönü artık bir çok gezisinde sorun yaşamaya başlıyor. 4 Mayıs 1959 yılında yolu kesiliyor. Trafik müdürü arabasıyla alandan kaçırılıyor ki o zamanlar İsmet İnönü 75 yaşında.

23) 12 Nisan 1960 tarihinde CHP “darbe yapmaya teşebbüs etmek, silahlı ve tertipli ayaklanma düzenlemek” ile suçlanıp kurulan Tahkikat Komisyonunda yargılanması için işlem başlatılıyor.

24) Hepsi DP vekilinden oluşan 15 kişilik tahkikat komisyon başlıyor tahkikat yapmaya. İsmet İnönü bu durumu eleştiren “artık ihtilal döneminden çok partili demokrasiye geçildiğini ve yapılanın yanlış olduğunu” belirten bir konuşma yapıyor. Veriyorlar İnönü’ye soruşturmayı. Adnan Menderes “Bizi halk seçti ancak halk indirir” diyor. “Atatürk Orman çiftliğine şöyle görkemli bir de saray mı kondursam yahu?” demiş midir bilemiyoruz elbette. Darısı başkasına o projenin artık.

25) 28 Nisan 1960 tarihinde protesto yürüyüşleri gerçekleşiyor. Emekli K.K.Komutanı Cemal GÜRSEL durumun vahametini açıklayan bir uyarı mektubunu Milli Savunma Bakanı Ethem Menderes’e (evet akrabası çok mu şaşırdınız?) veriyor. Tabi Menderes güç bunalımında bu sıralar. 21 Mayıs tarihinde Harp Okulu öğrencileri de bir protesto yürüyüşü yapınca okul tatil ediliyor.

26) 27 Mayıs 1960 yılında Milli Birlik Komitesi tarafından beklenen darbe yapılıyor. Bir çok kişi tutuklanıyor ve 14 idam cezası veriliyor.

27) Milli Birlik Komitesi demokratik yapıyı tekrar inşa etmek ve seçime hızlıca girmek için çalışmalara başlıyor. Komite içerisindeki bir grup ise bazı devrimler yapıp iktidarda durmak istiyorlardı. Komite çoğu genç milliyetçilerden olan Alparslan Türkeş ve 14 kişiyi yurt dışı görevlerine göndererek bunları uzaklaştırıyor.

28) Anayasa yerleştiriliyor ve seçimi kazananın kafasına göre yasa çıkartmaması için bağımsız bir Anayasa Mahkemesi kuruyor. 1965 yılına kadar karma bir hükümet ülkeyi yönetmiştir. Darbe ayrıntılarına önümüzdeki yazıda gireceğiz. Çünkü darbe sebepleri, yapanları ve sonuçları çok farklıdır. Genel olarak aynı gibi lanse edilir lakin 27 Mayıs 1960 darbesi artık güç zehirlenmesi yaşayan ve kontrolünü kaybetmeye başlayan Menderes’e karşı yapılan ve demokratik uygulamalar ile tekrar dizayn edilip askerin kenara çekildiği oldukça “Demokratik” bir darbedir.

Darbe demokratik olur mu? Yerine göre olur sanırım. Bazen çıkar yol kalmaz ise gerekli gibi. Burada sorulması gereken soru şu aslında; Darbe olduktan sonra toplum liderlerin yaptığı hatalardan ders alıp doğru seçeneklere yönelmiş midir? Anlatacağız ki yönelmemiştir. Yani askeri darbe bir çözüm değildir. Halkın özgür ve çağdaş birey olması adına ekonomik bağımsızlığının ve eğitiminin yükselmediği ortamlarda ne yazık ki çok çabuk kandırılıp emperyalizmin kucağına oturduğunu söyleyebiliriz. Bunu kırmak ancak bilimsel kaliteli bir eğitim ve ekonomik bağımsızlık ile mümkündür. Fakat içinde bulunduğumuz kısır döngü iktidarlar (İşte dün Menderes, Demirel bugün Erdoğan) bilimsel eğitimdense dogmatik ve şükür üzerine kurulu sahte bir tarihi eğitim vererek modern köleler yetiştiriyorlar. Eleştiri bilmeyen, sorgulamayan, okumayan, sanattan anlamayan kesim bu döngüyü kıramıyor. Yeniden gerçekten demokratik bir otokratik lider ile yönetim şansımız tek seçenek gibi duruyor. Uzatmayalım zaten iktisadi tarihimizi anlatırken nasıl köle haline getirildiğimizi daha iyi anlayacaksınız. Hoşçakalın..

Sonraki yazı için buradan

Yakın Siyasi Tarih – XI. – Demokrat Parti Dönemi Başlıyor

Bir önceki yazı için buradan

1950 seçimleriyle iktidarı kazanan demokrasi arayışındaki partimiz Demokrat Parti hedefleri doğrultusunda çalışmalara hızla başlıyor. Çok güzel yazdım birazcık uzun ama bu şekilde bölüm bölüm anlatmak lazım yoksa akılda kalmaz;

1) ABD müttefikliği ile beraber başlayan çok partili siyasi çizgimiz iktisadi olarak büyük bir ilerleme ile başlamaktadır. ABD’nin verdiği destek kredileri ve yardımlar ile traktör ve tarım aletlerinin satışı artırıldı (neredeyse 10 kat). Yeni ekilebilir alanlar açıldı.

2) 1950 yılında Güney Kore savaşı dolayısıyla dünyada büyük bir hammadde ihtiyacı doğmuştu. Bu fırsat değerlendirildi ve ekonomik büyüme gerçekleşti.

H.Truman

3) 1952 yılında aslında açık konuşmak gerekirse Sovyetlerin bir saldırısına karşı yastık olarak kullanılmak maksadıyla NATO’ya alındık.

4) ABD bu tarihten sonra daha da yakınlaştı. Marshall planı çerçevesinde hükümet ülkenin bir çok yerine uzun şeritli yollar yaptı (duble yol yapmadı onu sonradan yine dışarıdan alınan borçla başkası yapacaktı). Adnan Mendere’se elbette gazeteciler ve sanatçılar “hacı daha dün toprağı belleyecek aletimiz yoktu nasıl oluyor bunları yapıyoruz bu para nereden geliyor, kimse karşılıksız para vermez bakın bu işin sonu iyi değil” diye uyarılarda bulunuyorlardı. Menderes hükümeti bu uyarıları “bir kaç kendini bilmez komünist” diye nitelendirerek onlara savaş açtı.

5) DP muhalefetteyken söylediği demokrat sözleri unutmuştu. Büyük bir toprak reformuna götürecek olan köy enstitüleri ve halk evlerini 1951 ve 1954 yılında ödeneklerini kıstı ve sonra tamamen kapattı. 1954 yılında çıkartılan bir yasayla CHP’nin bütün mal varlığına el koydurdu.

Marshall Planına Alınan Ülkeler

6) Basın eleştirileri artırınca onlara karşı ağır cezalar çıkarttı. Suçlananın iddiayı ispat etme hakkından yoksun bırakıldığı saçma sapan bir yasa çıkartılıverdi. Gerçi çok yasa vardır ama bu çok komiktir. Yani bir haber yayınladın “şu kişi şurada yolsuzluk yapmıştır” diye veya hukuksuzluk ortaya koydun. Hooop mahkemeye gidiyorsun yiyorsun hapis cezasını. “Yahu dedim ama bakın elimdeki deliller bunlar” diyemiyorsun bunu demen yasak! Hatta bunu diyenlerle yani İspat Hakkını kullanmak isteyenlerle “nasıl İsmail Hakkı mı? eheheh” diye dalga geçerlermiş.

7) İşte bu durum DP içerisindeki bazı milletvekillerini rahatsız etmiş ve Menderes’i eleştirmişlerdi. Bu eleştirilere Menderes sert yanıt vermiş. İçlerine yerleşmiş olan bu gizli CEHAPE’lileri partiden attırmaya çalışmış ve istifa ettirmişti.

Bu Traktörlerin Ülkemize Gelişinin Hazin Bir Hikayesi Vardır Sonra Anlatacağım

8) DP hükümeti en demokratik partinin kendisi olduğuna inanıyordu. Köy enstitülerini kapatan, seyyar kütüphaneleri yok eden, meslek ve teknik liseleri değil imam hatipler açıp tekrar dini eğitime geçen ve bunu sürekli mitinglerde “ahhh neler neler yaptılar dinimizi yok ettiler” diyerek dile getiren DP hükümeti kendilerine rakip olarak gördükleri (dönemin Erbakan’cıları diyebileceğimiz) Millet Partisini’ni “Laik demokratik hukuk devletine aykırı olduğu ve dini siyasete alet olarak kullanıp Atatürk devrimlerine tehlike oluşturduğu” için! 1953 yılında kapattırdı (Bu tip şeylerin amacı oyları artırmaktır çünkü DP dindarlara sesleniyordu ikinci parti oyunu bozardı)

9) İşte böyle bir 4 yıl geçiren DP iktidarı 1954 yılı seçimine girdi. Savaş sonrası sahte tarımsal büyüme, yine ABD destekli yardımlar ile yapılan sahte alet ve traktör yardımları, yine aslında olmayan borç parayla yapılan yollar, barajlar, fabrikalar, hastaneler vs. sonucunda 1954 seçimlerini DP %57 oy alarak kazandı. 

10) Ekonomik büyüme üzerine propaganda yapan DP iktidarı yargı, yürütme, ahlak, yolsuzluk, demokrasi, üniversitelerin özerkliği vb. şeyleri bir kenara bırakmış, yurt dışından gelen parayla sürekli yol, hastane ve baraj inşaatlarına başlayarak sahte bir dış destekli büyüme yaratmıştı. İktisadi yapısını ilerde anlatacağım bu büyüme süreciyle beraber 1954 seçimlerinde tulum çıkartmış CEHAPE’yi sandıktan silmiştir.

11) İktidarı tekrar daha çok oyla ele geçiren DP “yahu o kadar gırtlağa bastık daha çok oy aldık ne duruyoruz daha çok basalım” diyerek yargı, polis ve memur kadrolarındaki bir çok noktaya kendi kadrolarını getirmek için bir yasa çıkartmıştır. Yasaya göre “25 yılını dolduran kişiler ihtiyaç duyulursa hemen emekli edilecektir”. Haliyle henüz belki 45’inde olmayan kişiler emekli edilerek kadrolaşmaya başlandı.

12) Ekonomik sarsıntıların sinyalleri gelmeye başlamıştı ama halk daha anlayamıyordu. 1955 yılında ki olayı da anlatalım bu arada. Ünlü Taksim olayları yani. Olay 1955 yılında hükümetin desteklediği gazeteler ve yayın organlarından yayılmaya başlıyor. “Selanik’te Atatürk’ün evini komünistler bombaladı” şeklinde yayılan haber halkı galeyana getiriyor. Taksim başta bir çok büyük şehirde yağmalar ve kundaklamalar meydana geliyor. Gayrimüslimlerin evleri ve kiliseler yakıldı. Taksim komple yağmalanırken ülkemiz bir utanç tablosuyla daha yüz yüze kalmıştı.

13) Hadi bilgi verelim madem öyle bakın iyi okuyun başka yerde bulamazsınız olm bunları. İşin aslı; Saldırdığı söylenen bu kişiler aslında evi yakamıyorlar. Daha doğrusu bombalar ile Yunanistan’da yakalanıyorlar. Tutuksuz serbest bırakılan bu iki kişi hemen ülkeye firar edip izlerini kaybettiriyorlar. Bu kişilerden bir tanesi daha sonra 1 Mayıs 1977 yılında Uğur MUMCU tarafından da bahsedildiği üzere tekrar ortaya çıkıyor. Şöyle özetleyelim yine; 1 Mayıs 1977 yılında Taksim meydanında bulunan kişilere Sular İdaresi Binasından ateş açılıyor (görgü tanıkları ifadesi böyledir) İşte bu karmaşa dolayısıyla bir çok kişi ölüyor falan. Basında sonradan “solcular birbirlerini vurdu” olarak anlatılsa da 1977 yılında ilginç bir detay gözden kaçmıyor. 1 Mayıs günü Sular İdaresi Binasının emniyet sorumlusu kim? O kişi işte 1955 yılında Atatürk’ün evinde bombayla yakalanan kişi olan Oktay ENGİN’dir. 1955 yılındaki Taksim olaylarında Beyoğlu kaymakamı olan Hayrettin Nakipoğlu daha sonra Oktay ENGİN’i emniyete dahil etmiştir. Peki 55 yılında yırtan, 77 yılında yırtan bu adamı ileride yine siyaset sahnesinde göreceğinizi söylesem yok artık dersiniz değil mi! Oktay Engin yakın bir zaman önce ölen rahmetli Süleyman “çoban sülo” DEMİREL’in Nevşehir valiliğini de yapmıştır. İşte bu bağlantılı kişiler daha sonra “derin devlet” adı altında çalıştığı söylenmekle beraber, Adnan Menderes 1955 yılı için darbeden sonraki mahkemede suçlanmış “olayın MİT tarafından tasarlandığını” söylemiştir. Olabilir ama olay günü evveli hükümet yanlısı gazatelerin 5 katı basım yaparak bedava dağıtılması, olayın çok önceden haber alınmasına rağmen bir şeyler yapılmaması bunun Menderes ile de bağlantılı olduğunun göstergesidir. Muhtemel bir MİT ajanı olan (belkide ABD) Oktay ENGİN sonradan emniyet içine alınmış, 77 Taksim olaylarında da kullanılmıştır (muhtemelen 80’li yıllardaki karışıklığın körüklenmesi ve darbe maksadıyla). İleriki yıllarda Süleyman Demirel’in vali olarak ataması ise bana göre kimin tarafında olduğunu açıkça göstermektedir.

Bir sonraki yazı için buradan

Yakın Siyasi Tarih X

Bir önceki yazı için buradan

DP dönemine devam etmeden evvel Cumhuriyet kuruluşundan sonra izlenen dış politika hareketlerini bilmemiz gerekmektedir. Dünyada politika ve değerlendirmeyi yapalım. Onları da kısaca özetlersek;

1) Kuruluştan itibaren dışarıya karşı savunma ve barış anlaşmaları imzalanarak bağımsız bir yapı kurulmaya çalışılıyor. Bu II.Dünya savaşında da devam etmektedir.

2) Dışarıdan gelebilecek askeri tehlikelere karşı adımlar atılmaya çalışılmıştır. Kuruluşun peşinden Yunanistan, Arnavutluk, Yugoslavya, Romanya ile dostluk/saldırmazlık anlaşmaları imzalandı. Doğuda İran, Irak, Afganistan ile yine benzer anlaşmalar yapıldı. İtalya’nın yayılmacı Akdeniz politikası sebebiyle aramız pek iyi değil. Sovyetler ile yine saldırmazlık imzalanıyor.

3) I.Dünya savaşının sonuçlarından bir tanesi çok sert barış yaptırımlarıdır. Osmanlıya dayatılan Sevr ve diğer kaybeden ülkelerin masaya yatırıldığı Versailles anlaşması oldukça ağırdır. Bu anlaşmaların ağırlığı sebebiyle ABD görüşmelerden çekilmiştir. Gerçekten onuru ve bağımsızlık ruhu olan ulusların bu dayatmaları kabul etmesi mümkün değildir. Osmanlı devletine piyango vurmuş Mustafa Kemal gibi mükemmel bir askerin yanında bir çok yeteneğe sahip bazı generaller yine ülkedeki İslami değerlerin korunması adına hareket eden bir çok yerel eli silah tutan çeteler, ağalar, hocalar vs. birlik olup peşi sıra milli mücadeleyi başlatarak imkansız bir savaşı kazanmışlardır. Burada söylemek gerekir ki eğer o dönem başlatılmasaydı Türk milleti mutlaka bir noktada isyan bayrağını açacaktı. Tıpkı İtalya veya Almanya’nın ayaklanıp II.Dünya savaşına girmesi gibi. Dayatılan ağır şartlara karşı yıldan yıla biriken kin ve özgürlük ruhu bu saydığımız bir çok ülkeyi II.Dünya savaşına sürüklemişti.

4) Anlattığımız bu anlaşmalar ayakta kalması askeri ve ekonomik olarak mucizelere/dış kuvvetlere kalan İtalya/Almanya gibi ülkelerde küresel buhranlar ile kızgın halk kitleleri yaratmış, bu durumu fırsat bilen faşist/otokratik diktatörler milliyetçilik/din eksenini kullanarak insanları peşlerinden sürüklemiştir. Yani Faşizm ve diktatörlük dönemi daha kuvvetli olarak başlamaktadır.

5) Saldırgan tutum takınan İtalyanlara karşı İngiltere ve Fransa ile yakınlaşılmıştır. Almanya ise günden güne patlayacak bombaya doğru gitmekteydi. Avrupa bu bombayı Rusya tarafına yönlendirmek için ilişkilerini soğutmaya çalıştı. Fakat Hitler Sovyetler ile 1939 yılında saldırmazlık anlaşması imzalayarak bu planı boşa çıkarttı.

6) Pek bilinmeyen bir şeyi söyleyelim. Türkiye savaş döneminde hiçbir şekilde katılmamak adına İngiltere-Fransa ile savunma anlaşması imzaladı. Amaç aslında bir Rus saldırısına karşı ülkeyi garantiye almaktı. Almanya Fransa’ya saldırınca bu devletler anlaşma gereği Türkiye’nin savaşa girmesini istediler. İsmet İnönü ise bunu istemediğinden tam tersine bahaneler üretmiş ve Almanya ile saldırmazlık anlaşması imzalamıştır. 

7) Hitler İsmet İnönü’ye Afrika ve Balkanlardaki bir çok yerden toprak vaat etse de savaşa girmesini sağlayamadı. İsmet İnönü beğenirsiniz beğenmezsiniz bu savaşa ülkeyi sokmayarak belkide en büyük siyasi hamlesini oynamıştır. 

8) Savaş bitimine doğru İngiltere ile temaslar kurulmaya başlanıyor. Fakat İngiltere savunma anlaşması şartlarına uymayan ve destek çıkmayan Türkiye’ye karşı oldukça soğuk davranıyor. Yine kritik bir başarı olarak gördüğümüz “savaşa girilmemesi”nin bir sonucu daha oluyor. Avrupa yeniden şekillendireceği yapıda Türkiye’yi bu tavrından dolayı dışlıyor ve oluşturulan yapıya almıyor.

9) Savaş bittikten sonra Sovyetler ile 1925 yılında imzalanan saldırmazlık anlaşmasını imzalamayacağını ve tekrar görüşülme talebini bu fırsatla değerlendirmek istiyor. Sınırdan toprak ve boğazlarda ortak savunma bunlardan bazılarıydı.

10) Avrupa’da savaş öncesi müttefiki olan İngiltere/Fransa ikilisine destek çıkmadığı için tek kalan İsmet İnönü savaş sonunu fırsata çevirmek isteyen Sovyet tehlikesine karşı tek kalmıştı. Bir nevi mecburiyetten dünyanın öbür ucundan kendisini Sovyetlere karşı tampon olarak gören ABD ile 12 Mart 1947 yılında hemde başkan Truman açıklamasıyla müttefiklik anlaşması imzaladı. (gördüğümüz gibi aslında seçeneği yok gibi ülkenin)

11) 1949 yılında ortak bir Avrupa savunma birliği olan NATO kuruldu. CEHAPE hükümeti buna katılmak istese de işte yazdığımız sebeplerden hep soğuk davranıldı. Ancak AP döneminde yani 1951 yılında istekleri doğrultusunda Güney Kore’ye asker gönderdiğimiz ve ülkemiz topraklarını ABD üslerine açtığımız zaman kabul edildik. Fakat bunları kabul eden başbakan Adnan MENDERES aslında ülkemize gelmiş geçmiş en büyük kazığı da iktidar hırsı yüzünden atmış oldu. İktisadi tarihimiz kısmında çok daha iyi anlayacaksınız arkadaşlar.

Bir sonraki yazı için buradan

Yakın Siyasi Tarih – IX

Önceki yazı için buradan

32) Bir ay sonra valiler daha serbest olması için CHP il başkanlığından alındılar ve devlete bağlandılar.

33) Yapılamayan devrim hamlelerini uygulamak için Köy Enstitüleri planlandı. Köydeki gençleri eğitip orada değerlendirilecek bir sistem (ileride anlatacağım eğitim bölümünde)

34) 17 Nisan 1940 köy enstitüleri kanunu kabul edildi. Baya bir grup buna karşı çıktı (çünkü bunlar yöredeki cahil halkın içinden okumuşun çıkıp öğretmenlik yapmasını istemiyordu. Çoğu ağa olan veya ticaret yapan bu adamların en büyük düşmanı eğitimdi). Yine halk odaları ile kütüphaneler gezdirilip kültürel birikim artırılacaktı. Amaç genel olarak toprak reformu yapmak ve bir bilinç oluşturarak ekonomik kalkınma yaratmaktı. Feodaliteyi kırmak için işte

35) 1945’lerde 21 olan köy enstitüleri 25 bin öğretmen yetiştirdi. Fakat bakım ve diğer ihtiyaçları köylüden alınıyordu. Cahil köylü kız/erkek çocuklarını buna göndermek istemiyor, gereksiz para kaybı görüyor, feodal ağaların satın alınan dini üfürükçülerin gazına geliyorlardı. Güya bu okullarda fuhuş yapılıyordu, millet çıplak geziyordu, karı satılıyordu falan. Mal olma inanma dicem ama yapacak bir şey yok. 1950’lerde Adnan Menderes döneminde yavaş yavaş bitirileceklerdi

36) Başbakan Refik Saydam ölünce başbakanlığa Şükrü Saraçoğlu geliyor. 1942

37) Savaş zamanı ekonomik bunalım çok zorluyor ülkeyi. Şehirlerdekiler için “varlık” köylü için ise “toprak mahsülleri vergisi” alınıyor. Fakat uygulama denetimsizlikten dolayı çok adaletsizdir. Gayri müslimlerden toplam gelirlerin %55-60 arası toplanıyor

38) Celal Bayar bunu eleştiriyor. 1939 yılında siyasetten uzaklaşıyor. Uygulamanın adaletsizliği bozuk ekonomi ve savaşa endeksli olmasının yanında denetimsizlik ve bozuk siyasi düzen etki ediyor.

39) 1943-44 yıllarında medyada “ırkçılık” hareketi canlanıyor (Hitler zamanı). Bir grup Turancılık yaptığı için tutuklanıyor. Bir çok muhalif yerde yine kapatılıyor. Yine hükümet eleştirisi tutuklanma için yetiyor.

40) Dünya’da düzen çok partili hayata kaymakta artık. CHP ekonominin düzelmesi ve dışa açılım dalgası dolayısıyla muhalefet baskısına uğruyor.

41) II.Dünya savaşı döneminde türk siyaseti savaşa girmeyen batı yanlısı tutum sergilemişti. 1945 yazında parti içinde bazı vekiller demokrasi talebinde bulunmuşlar bunlarda sonradan partiden çıkartılmışlardı. Celal Bayar 28 Eylül’de bu gelişmeler olunca istifa etti.

42) İsmet İnönü 1 Kasım 1945 yılında bir muhalefet partisi kurulmasını dile getirdi ve Bayar ile görüştü. 7 Ocak 1946 yılında Celal Bayar Demokrat partiyi kurdu ve parti tüzüğünü açıkladı. CHP ile çok benzer olan parti tüzüğü genel olarak daha özgürlükçüydü;

*Temel hak ve özgürlüklere saygılı

*Ekonomide özel girişime fırsat tanıyan

*Seçim güvenliğini isteyen

*Laikliği dinsizlik olarak görmeyen

* Çalışan haklarına sahip çıkan…

43) 21 Temmuz 1946 ilk seçim yapıldı. 395 vekili CHP, 66 vekili DP aldı (4 bağımsız). Demokrat parti bu seçime itiraz etti ve usulsüz seçim olarak tanıdı (gerçekten öyledir)

Celal Bayar

44) DP bu anti demokratik hareketlerin bitmesini, tek adam rejiminin kaldırılmasını, cumhurbaşkanının partiler ile ilişkisinin bitirilmesini istiyordu. Bu sert tartışmalar yaşanınca Cumhurbaşkanı İsmet İnönü, Recep Peker ve Celal Bayar’ı köşke çağırdı. Bu görüşme ortamı bir miktar yumuşatmıştı.

45) Tabi çok kısa bir süre sonra tek parti rejimini isteyen Recep Peker ve CHP’nin bir kısmı İsmet İnönü’nün bu hareketini eleştirdiler. İsmet İnönü buna karşı durdu.

46) CHP içerisindeki “gençler grubu” daha ılımlı bir siyaset istiyordu. İnönü onları destekledi ve baskılara dayanamayan Recep Peker 9 Eylül günü istifa etti. Böylece tek parti rejimi destekçisi Peker ve son CHP grubu partiden ve siyasetten tasfiye edildi.

47) DP cephesi ise benzer bir çatışma içerisindeydi. Sertlik yanlısı olanlar ve ılımlı olanlar çatışıyordu. Bunu da yine ılımlılar kazandı ve sertlik gurubu tasfiye edildi.

48) Daha uzlaşmacı politikacılara sahip olan iki parti 14 Mayıs 1950 yılında seçime girdi. %89,3 oranında katılımla gerçekleşen seçimleri DP %53,3 oy alarak rahatlıkla kazandı. CHP ancak %39,9 oy alabilmişti. Toplam seçmen sayısı 8,9 milyondur.

Sonraki yazı için buradan